Brontekst bekijken van Rotterdam, Grotekerkplein 15 - Grote of St. Laurenskerk

[[Categorie:Object]]
[[Categorie:MetKaart]]
[[Categorie:Rijksmonument]]
[[Categorie:PKNH]]
[[Categorie:Rotterdam]]
[[Categorie:Gemeente Rotterdam]]
[[Categorie:Provincie Zuid-Holland]]


{{#display_map:51.92155,4.48546}}

{| 
! colspan="2" style="background-color:#517398; color:white;" | Algemene gegevens
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Naam kerk:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Grote of Sint Laurenskerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Genootschap:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | PKN Hervormde Gemeente Rotterdam-Centrum
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Provincie:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Zuid-Holland
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Gemeente:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Rotterdam
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Plaats:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Rotterdam
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Adres:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Grotekerkplein 15
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Postcode:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 3011GC
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Sonneveld-index:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | 02985
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Jaar ingebruikname:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 1525
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Architect:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | 
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Huidige bestemming:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | kerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Monument status:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Rijksmonument {{Rijksmonument|32783}} (kerk); {{Rijksmonument|32782}} (toren)
|}

==Geschiedenis==
Buitengewoon belangrijke grote en interessante historische stadskerk met toren. De algemene benaming van deze kerk is Laurenskerk. Ondanks de vele omringende hoogbouw speelt de 64 m hoge toren een rol in het stadsbeeld. 

Dit is het enige middeleeuwse gebouw, dat in het centrum van Rotterdam is overgebleven. Oorspronkelijk gewijd aan St. Laurentius. R.K. kerk tot 1572; daarna protestants. Door oorlogshandelingen verwoest 14 mei 1940; op dat moment stond de 64 m hoge kerktoren in de steigers wegens restauratie. Restauratie c.q. herbouw, in etappes, 1947-1968. De eerste etappe van de herbouw was het transept, dat in 1959 weer in gebruik werd genomen. De tweede etappe was herbouw koorpartij, die in 1962 gereed kwam. De derde etappe was herbouw schip en toren, voltooid in 1968. In 1973 kwam het hoofdorgel gereed. Het houten bankenplan, voor kerkelijke vieringen, is ongeveer eind jaren 1990 verwijderd. Men maakt nu gebruik van losse stoelen. Ook in gebruik als Cultureel Centrum en te huur voor "evenementen".

Vanaf 2009 was de toren van de Laurenskerk opnieuw in restauratie. Eind 2010 stond deze toren geheel "ingepakt". Bij deze restauratie zijn, zo is de bedoeling, eerdere restauraties met inferieur materiaal alsnog goed aangepakt. Op 10 september 2010 is, in aanwezigheid van Z.K.H. Prins Willem-Alexander, in de Sint-Laurenskerk de permanente tenstoonstelling "De Laurenskerk: een monument vol verhalen" geopend. Deze interessante tentoonstelling, met diverse thema's, o.a. "Kapel van de Hervorming" is ingericht in de (tot dan toe nogal kale) zijkapellen van schip en koor van de kerk.  
====Nadere beschrijving====

Laatgotische kruisbasiliek. Kerk gebouwd tussen 1460 en ca. 1525. Zwaar beschadigd in 1940, hersteld tussen 1947 en 1968. Afgezien van de zijkapellen geheel in hout overwelfd. Drie 17de eeuwse grafmonumenten van zeehelden: voor Egbert Kortenaer (1604-1665) door Jan Dommelaer, gesneuveld bij Lowestoft, voor Johan van Brakel (1618-1690) gesneuveld bij Beachy Head en voor Witte de With (1599-1658) door Pieter Rijcx, gesneuveld tijdens de Noorse Oorlog. De toren is een ingebouwde westtoren. Bouw toren begonnen 1448 en voltooid omstreeks 1525. Verhoogd 1547 tot 1555 en van een bovengeleding in gotiserende vormen voorzien, ter vervanging van een houten bekroning door H. de Keijser, in 1646-'47. Geheel uitgebrand in mei 1940, restauratie 1951-1968. Beiaard.

* Ongeveer begin jaren 1980 zijn aan de buitenkant van de linker (= noordelijke) zijbeuk enkele zwarte vierkante gebouwtjes neergezet, die nodig werden geacht voor de kerkelijke administratie, en die neogotische aanbouwen vervingen welke niet zijn hersteld. Destijds is tegen die zwarte aanbouwen geprotesteerd door o.a. de gezaghebbende Bond Heemschut.  

==Monumentomschrijving Rijksdienst==
====Kerk====
Grote- of St. Laurenskerk. Laat-gotische kruisbasiliek, kooromgang en kapellen tegen de zijbeuken en het rechte gedeelte van de kooromgang. Houten overwelving, met uitzondering van de kapellen, die stenen kruisribgewelven dragen. Geheel uitgebrand mei 1940; restauratie 1951-1968. Tot de inventaris behoren: het koperen hekwerk van het in 1711-1715 vervaardigde koorhek, thans opgesteld tussen de koorpijlers; een renaissance-orgelkas, circa 1540, afkomstig uit de Herv. Kerk te Schoonhoven, in de zuidelijke transeptarm. In deze orgelkas een drieklaviers instrument met vrij pedaal, gemaakt in 1959 door de firma Marcussen uit Denemarken; grafmonument voor admiraal Kortenaer (1665), van Brakel (1690) en Witte de With (1658). In het koor een vroeg 18e eeuwse orgelkas met nieuwe onderkas. Hierin een nieuw instrument dat buiten de bescherming valt.
====Toren====
Toren der Grote of St. Laurenskerk. Ingebouwde westtoren. Bouw toren begonnen in 1448 en voltooid omstreeks 1525. Toren verhoogd 1547 tot 1555 en van een bovengeleding in gotiserende vormen voorzien, ter vervanging van een houten bekroning door H. de Keijser, in 1646-'47. Geheel uitgebrand in mei 1940, restauratie 1951-1968. Klokkenspel, waarvan 28 klokken gegoten door François Hemony in 1660 en 21 moderne klokken. Klokkenstoel bestaande uit een gelui met vier klokken waarvan twee van W. Hoerken, 1447, diam. resp. 169 en 113 cm en twee van François en Pieter Hemony, 1654. Trommelspeelwerk van F. Douw, 1661.

[[Afbeelding:02985 Rotterdam PKN. Hervormd St. Laurenskerk Grotekerkplein 15 ZH. foto. A. Rademaker H.i.Ambacht..jpg|thumb|350px|foto. A. Rademaker Hendrik Ido Ambacht]]
== Omgeving ==
Op het Grotekerksplein staat ten westen van de Laurenskerk een bronzen standbeeld van Erasmus uit 1622, ontworpen door Hendrick de Keyser. Omvorming van het Grotekerksplein tot "stadspark" in 2016-2017. Ten zuiden van de Laurenskerk staat een monument ter ere van Erasmus, onthuld in 2016. Schuin achter de kerk liep het "Luchtspoor", een spoorviaduct van 2,2 km lang uit 1877. Vanuit de trein had men hier een mooi uitzicht op de achterkant van de kerk. In 1993 is het Luchtspoor vervangen door een ondergrondse spoorlijn, waarna het viaduct is gesloopt. Ook vanaf de zo ontstane brede parkachtige strook is de achterkant van de Laurenskerk goed te zien. 

==Orgel==
====Marcussen & Søn-orgel====
In 1940, tijdens het bombardement op Rotterdam, ging het grote orgel van Wolfferts/Bätz uit 1792 in de Sint Laurenskerk verloren. Dit instrument, het grootste van Nederland, kon niet worden herbouwd. Nadat de kerkrestauratie was voltooid, werd besloten om een groot nieuw hoofdorgel te laten bouwen. De fondsenwerving begon in 1968 en de plannen werden bekend gemaakt. Uitgangspunt was een instrument waarop alle literatuur gespeeld kon worden. Het kreeg een oer-Hollands hoofdwerk, een Spaans chamade-werk, een romantisch bovenmanuaal ('Bovenwerk') in een zwelkast. Het zeer uitgebreide pedaal kreeg diverse rietwerken. De Deense firma Marcussen & Søn kreeg de opdracht om het instrument te bouwen. Het orgel werd op 8 december 1973 in gebruik genomen met een concert van Johann Th. Lemckert, organist van de kerk. Opnieuw stond het grootste kerkorgel van Nederland in Rotterdam.
* (Bron:[http://www.orgbase.nl/scripts/ogb.exe?database=ob2&%250=1001170&LGE=EN&LIJST=lang Orgeldatabase])
====Transeptorgel====
Na afronding van de eerste fase van de restauratie van de Sint Laurenskerk, namelijk het transept, is besloten dit te gebruiken voor kerkdiensten. Ze wilden een orgel bouwen dat ook na de volledige restauratie van de kerk zou kunnen blijven functioneren. Dit orgel is gebouwd in een oude orgelkast die afkomstig is uit de Grote- of Bartholomeuskerk in Schoonhoven, waar het orgel in 1540 door Niehoff is gebouwd. In 1883 is het vervangen door een ander instrument. Men heeft geprobeerd het oude orgel te verkopen, zoals blijkt uit een advertentie in de Kerkelijke Courant van 23 augustus 1901, maar dat is niet gelukt. De oude koffer lag sinds 1904 opgeslagen bij de Schoonhovense meubelmaker Van der Ende.
De opdracht om het nieuwe orgel te bouwen werd gegeven aan Marcussen. Ze maakten een positief (chaire orgel) bij de hoofdwerkzaak. Het was moeilijk voor de kleine koffer om al het pijpwerk te bevatten, dus werd besloten om een nis in de muur achter het orgel te maken. Hier kon de Subbas 16' van het pedaal worden geplaatst. Ook is er één windlade gemaakt voor hoofdwerk en pedaal. Het orgel werd voltooid in 1959. Het kon worden gefinancierd door een gift van een aantal Duitse steden. Bij de bouw waren verschillende adviseurs betrokken, waarbij Piet van den Kerkhoff en George Stam als organisten advies gaven.
In 2012 zijn acties gestart voor een restauratie van het orgel.
* (Bron:[http://www.orgbase.nl/scripts/ogb.exe?database=ob2&%250=1001371&LGE=EN&LIJST=lang Orgeldatabase])
====Koororgel====
De Grote- of Sint Laurenskerk in Rotterdam werd op 14 mei 1940 bijna volledig verwoest door bombardementen. Na de oorlog begon de wederopbouw snel. Na de voltooiing van het kerkkoor werd besloten om hier een klein orgel te plaatsen. In de Christelijk Gereformeerde Kerk in Bunschoten stond een antieke achttiende-eeuwse orgelkast, afkomstig uit een schuilkerk in Amsterdam. Christian Vater wordt beschouwd als een bouwer. Het orgel is oorspronkelijk gebouwd voor de oud-katholieke kerk "De Ooyevaar" aan de Barndesteeg in Amsterdam. Na een verbouwing door Knipscheer in 1864 kwam het instrument in 1914 in Bunschoten terecht. Hier wilden ze een nieuw orgel in deze kerk zodat de oude kast in Rotterdam kon worden geplaatst. Delen van het oude interieur zijn hergebruikt bij de bouw van het nieuwe De Koff-orgel in Bunschoten. De firma Marcussen bouwde een nieuw interieur en een kleine kast voor het orgel, bestaande uit een klavier en een bijgevoegd pedaal.
* (Bron:[http://www.orgbase.nl/scripts/ogb.exe?database=ob2&%250=1001168&LGE=EN&LIJST=lang Orgeldatabase])
====Kapelorgel====
In één van de kapellen van de Sint Laurenskerk staat een klein positief van Van Vulpen. Het orgel heeft geen pedaal. Het is in 1963 geplaatst in het centrum "Het Trefpunt" van de Hervormde Gemeente Rotterdam. Na sluiting van dit centrum rond 1990 plaatste men het orgel in de Grote- of Sint Laurenskerk.
* (Bron:[http://www.orgbase.nl/scripts/ogb.exe?database=ob2&%250=1006553&LGE=EN&LIJST=lang Orgeldatabase])

== In de media ==
*  Uit ''Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant'', 25 Juli 1845.
Het orgel in de groote kerk te Rotterdam, in 1828 ingewijd, en waaraan nog altijd het vierde handklavier ontbrak, is door de heeren J. Bätz en Comp. van Utrecht voltooid en den 22 Julij voor 't eerst bespeeld. Dat orgel heeft nu 62 sprekende registers en gezamenlijk 4.752 pijpen en is een der grootste en voortreffelijkste in ons land.
* Uit ''Het Vaderland'', 11 Juni 1940.
Het orgel van de St Laurenskerk in Rotterdam, dat met de kerk is te loor gegaan, had een eigenaardige geschiedenis achter den rug. In 1788 werd tot de aanschaffing van een nieuw orgel besloten. De orgelmakers Hess uit Gouda en Bätz uit Utrecht, maakten met de organisten J.W. Lustig uit Groningen, en Johannes Hendrik Bruyninkhuysen (organist van de kerk van 1778 tot 1795) het bestek op en 27 Sept. 1790, dus 150 jaar geleden werd de bouw gegund aan den orgelmaker Wolferts. De kosten bedroegen f 65.000 minimaal tot f 70.000 maximaal. Het vierde klavier was aanvankelijk bestemd voor een klokken- of stavenspel, waarvan de onderste toon C-8 voet moest spreken. In 1803 en in 1815—16 besloot men evenwel dit klavier bizonder te bestemmen voor echogeluiden. Groot C 32-voet in het front moest 632 oude ponden wegen.

De bouw ondervond vele tegenspoeden: Wolferts bleek niet aan zijn verplichtingen te kunnen voldoen, de omwenteling in 1795 werd oorzaak, dat de verdere kosten voor rekening van de gemeente Rotterdam kwamen, enz. 11 Febr. 1798 werd het rugwerk in gebruik genomen, wegens gebrek aan fondsen moest van verder afwerken worden afgezien. In 1803 werd het orgel opnieuw geëxamimeerd, doch.... af gekeurd. In 1828 werd het hoofdmanuaal afgeleverd, een bovenwerk en een vrij pedaal; het rugwerk was met het hoofdmanuaal in een goed verband gebracht en in 1845 werd de dispositie vernieuwd, verbeterd en vergroot, met toevoeging van een vierde klavier, door J. Bätz & Co. te Utrecht.

Na 57 jaar was het groote orgel, de trots van Besselaar, eindelijk gereed. In 1930 is het gerestaureerd. Nu is er zelfs geen stukje van een pijp van teruggevonden en het heeft er 4752 gehad, met 72 sprekende registers.

* Uit ''Het Vaderland'', 5 December 1940.
''DE HERBOUW VAN DE St. LAURENS. Er zijn reeds voorloopige plannen''
Zooals reeds bericht, heeft een commissie van deskundigen uitgemaakt, dat de Groote of St Laurenskerk van Rotterdam hersteld zal kunnen worden en het ook mogelijk mag worden geacht den toren te restaureeren. Het kerkbestuur heeft contact met de autoriteiten gehad en, hoewel een definitieve beslissing nog niet is gevallen, baseert het zich er op, dat de restauratie van toren en kerk een feit zal worden.
De toren heeft vooral geleden doordat de houten stelling en de liftkoker van de onder handen zijnde herstellingen gebrand hebben als een fakkel. Met den toren, eigendom van de gemeente, heeft het kerkbestuur overigens geen bemoeienis, al is het natuurlijk ondenkbaar, dat wel de kerk en niet de toren in ouden luister zou worden hersteld. Ook de heropbouw van de kerk is geen zaak, die de kerkelijke of burgerlijke gemeente op zich zal kunnen nemen; zonder het Rijk zal het niet mogelijk zijn het historische monument weder op te richten en te behouden.
Dat inderdaad de verwachting gerechtvaardigd is dat kerk en toren hersteld zullen worden, kan worden afgeleid uit het feit dat in het groote plan voor het nieuwe Rotterdam rekening is gehouden met de St Laurenskerk en -toren — op de oude plaats en wel zoodanig, dat zij als op een wijd plein komen te staan, waarop ook een waterpartij is ontworpen. Van de zijde van het kerkbestuur vernamen wij, dat de kerk volgens de voorloopige plannen eenigszins anders van vorm zal worden, o.a. door het weglaten van de vroegere aanbouwen en een wat andere kapconstructie. Ook zal de kerk iets kleiner worden, al zal het oude karakter stellig zooveel mogelijk worden behouden.

De andere kerken welke de Ned. Herv. gemeente verloren heeft, zullen niet herbouwd worden. Ter vervanging zullen er op plaatsen, waar zij gewenscht zullen blijken, kerken komen, die aan 1200 personen zitplaats bieden.

Men weet dat de Ned. Herv. gemeente behalve eenige kerken ook haar administratiegebouw bij de St Laurens en eenige andere gebouwen heeft zien verdwijnen. Ze is dus wel zeer gedupeerd, waarbij nog komt, dat zij nog op hooge lasten zit die verband houden met omvangrijke herstellingen, die aan de St Laurens in den laatsten tijd zijn verricht. Zoo is in de laatste vijf jaar het dak vernieuwd, wat een halve ton heeft gekost en heeft de restuaratie, die in 1915 begon, ook groote financieele lasten met zich gebracht. Het prachtige onvervangbare orgel, dat op zichzelf een waarde werd toegekend van een millioen gulden, is nog 5 jaar geleden grondig hersteld, hetgeen f 15.000 heeft gevergd.

Ter verlichting van den schuldenlast en ook om straks in staat te zijn het hare bij te dragen voor het nieuwe interieur van de herbouwde Groote Kerk, zint het kerkbestuur thans op middelen. Van de bekende fraaie briefkaarten van de kerk is een mooie collectie vergrootingen gemaakt en behalve deze en de mapjes, kan men ook een reproductie van een teekening van den toren koopen. Het ligt in de bedoeling een expositie in uitgebreiden vorm binnenkort in Den Haag te houden en later ook in andere steden.

* Uit ''Metro editie Rotterdam'', 25-04-2013
Laurenskerk heeft nog veel geld nodig. Een actie om geld op te halen voor de Laurenskerk heeft nog niet heel veel opgeleverd. Er is nog zo'n 300.000 euro nodig om te voorkomen dat de kerk aan het eind van het jaar de deuren moet sluiten. Het geld is nodig voor onderhoud aan onder meer het dak.

== Externe links ==
* [http://www.laurenskerkrotterdam.nl Website van de Laurenskerk]
*{{Wikipedia2|Grote_of_Sint-Laurenskerk_(Rotterdam)}}
*{{Wikimedia|Grote_of_Sint-Laurenskerk_(Rotterdam)}}
*{{Wikimedia|Interior_of_Grote_of_Sint-Laurenskerk_(Rotterdam)}} (Interieur)
* [http://www.orgels-en-kerken.nl/index/rotterdam-laurens.htm Website over het orgel]* 
* {{Wikidata|Q922407}}

==Afbeeldingen==
====Exterieur vóór 1940====
<gallery>
Bestand:Rotterdam Laurentiuskerk.jpg
Afbeelding:Rotterdam.Groote kerk.jpg | oude ansichtkaart; met niet herstelde neogotische aanbouwen bij schip
Bestand:Kerkrotterdaml1906.jpg | Ansichtkaart 1937 - WG
Bestand:Kerkrotterdaml1905.jpg | Ansichtkaart 1939 - WG
</gallery>

====1940====
<gallery>
Bestand:Exterieur OVERZICHT NOORDOOST ZIJDE - Rotterdam - 20265841 - RCE.jpg |Bron:Wikimedia/RCE
Bestand:1--The German ultimatum ordering the Dutch commander of Rotterdam to cease fire was delivered to him at 10-30 a.m. on May - NARA - 535916.jpg|Bron:Wikimedia/National Archive
Bestand:Exterieur OVERZICHT NA BOMBARDEMENT (OORLOGSSCHADE) - Rotterdam - 20264977 - RCE.jpg |Bron Wikimedia/RCE (1940)
Bestand:Rotterdam-bombardement-de-oude-kerk.jpg
</gallery>

====Na de oorlog====
<gallery>
Bestand:Exterieur OVERZICHT ZUIDOOST ZIJDE (NA OORLOGSSCHADE) - Rotterdam - 20264970 - RCE.jpg |Bron:Wikimedia/RCE (1950)
Bestand:Exterieur ZUIDOOST ZIJDE, DETAIL (NA OORLOGSSCHADE) - Rotterdam - 20264972 - RCE.jpg |Bron:Wikimedia/RCE (1950)
Bestand:Kerkrotterdaml6149.jpg | Ansichtkaart 1970 - WG
Bestand:Kerkrotterdaml6329.jpg | Ansichtkaart - WG
Afbeelding:Grote of St.-Laurenskerk.JPG| opname 14-06-2005 foto. H.E. Wesselink
afbeelding:ID_2985_-_Rotterdam_NH_Laurenskerk_koorz_Rol_102_(4).JPG
Afbeelding:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk.jpg
Afbeelding:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk-43.jpg
Afbeelding:02985 Rotterdam PKN. Ned. Hervormd. Laurenskerk 1525 Grotekerkplein 15 ZH. opname 25-10-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn (6).JPG|opname 25-10-2006  foto. Edward Ippel. Hoorn.
Afbeelding:02985 Rotterdam PKN. Ned. Hervormd. Laurenskerk 1525 Grotekerkplein 15 ZH. opname 25-10-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn (10).JPG|opname 25-10-2006  foto. Edward Ippel. Hoorn.
Afbeelding:02985 Rotterdam PKN. Ned. Hervormd. Laurenskerk 1525 Grotekerkplein 15 ZH. opname 25-10-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn (16).JPG|opname 25-10-2006  foto. Edward Ippel. Hoorn.
Afbeelding:02985 Rotterdam PKN. Ned. Hervormd. Laurenskerk 1525 Grotekerkplein 15 ZH. opname 25-10-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn.JPG|Edward Ippel, Hoorn. (2006)
Afbeelding:02985 Rotterdam PKN. Ned. Hervormd. Laurenskerk 1525 Grotekerkplein 15 ZH. opname 25-10-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn (5).JPG|Edward Ippel, Hoorn. (2006)
Afbeelding:02985 Rotterdam PKN. Ned. Hervormd. Laurenskerk 1525 Grotekerkplein 15 ZH. opname 25-10-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn (18).JPG|Edward Ippel, Hoorn. (2006)
Bestand:Rotterdam.St.Laurenskerk.28 nov.2010.©JvN.4535.jpg|opn. JvN 28-11-2010
Bestand:Rotterdam.St.Laurenskerk.28 nov.2010.©JvN.4536.jpg|opn. JvN 28-11-2010
Bestand:Rotterdam.St.Laurenskerk.28 nov.2010.©JvN.4537.jpg|opn. JvN 28-11-2010
Bestand:Rotterdam.St.Laurenskerk.28 nov.2010.©JvN.4538.jpg|opn. JvN 28-11-2010
Bestand:Rotterdam.St.Laurenskerk.28 nov.2010.©JvN.4540.jpg|opn. JvN 28-11-2010
Bestand:Rotterdam.St.Laurenskerk.28 nov.2010.©JvN.4541.jpg|opn. JvN 28-11-2010
Bestand:Rotterdam.St.Laurenskerk.28 nov.2010.©JvN.4544.jpg|opn. JvN 28-11-2010
Bestand:Rotterdam.St.Laurenskerk.28 nov.2010.©JvN.4545.jpg|opn. JvN 28-11-2010
Bestand:Rotterdam.St.Laurenskerk.28 nov.2010.©JvN.4546.jpg|opn. JvN 28-11-2010
Bestand:Rotterdam.St.Laurenskerk.28 nov.2010.©JvN.4547.jpg|opn. JvN 28-11-2010
Afbeelding:Rotterdam (6).JPG|opname 23-07-2011 René v.d.Bie, Oosterland (Zld).
</gallery>
====Interieur====
<Gallery>
Afbeelding:Rotterdam St Laurenskerk transeptorgel ca 1600.jpg | Transeptorgel uit ca 1600, dat tot 1720 dienst deed
Afbeelding:Rotterdam St Laurenskerk Goltfus 1644.jpg | Orgel van Hans Goltfus uit 1644, dat tot 1790 dienst deed. 
Afbeelding:Rotterdam St Laurenskerk A Wolfferts 1790.jpg | Wolfferts-orgel (1790), verwoest op 15 mei 1940.
Afbeelding:Rotterdam St Laurenskerk Wolfferts 1790.jpg | Wolfferts-orgel (1790), verwoest op 15 mei 1940.
Afbeelding:Rotterdam St Laurenskerk 1790 Wolfferts.jpg | Wolfferts-orgel (1790), verwoest op 15 mei 1940.
Afbeelding:Rotterdam Laurenskerk 1940.jpg | Laurenskerk voor 1940 met het orgel van Andries Wolfferts uit 1790
Afbeelding:Rotterdam St Laurenskerk klaviatuur.jpg | Klavieren van het op 14 mei 1940 verwoeste hoofdorgel
Afbeelding:Rotterdam Laurenskerk 17091886.jpg
Afbeelding:Rotterdam Laurenskerk 25081899.jpg
Bestand:Kerkrotterdaml1907.jpg | Ansichtkaart 1939 - WG
Afbeelding:02985 Rotterdam PKN. Ned. Hervormd. Laurenskerk 1525 Grotekerkplein 15 ZH. opname 25-10-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn (2).JPG|Edward Ippel, Hoorn (2006)
Afbeelding:02985 Rotterdam PKN. Ned. Hervormd. Laurenskerk 1525 Grotekerkplein 15 ZH. opname 25-10-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn (3).JPG|Edward Ippel, Hoorn (2006)
Afbeelding:02985 Rotterdam PKN. Ned. Hervormd. Laurenskerk 1525 Grotekerkplein 15 ZH. opname 25-10-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn (4).JPG|Edward Ippel, Hoorn (2006)
Afbeelding:02985 Rotterdam PKN. Ned. Hervormd. Laurenskerk 1525 Grotekerkplein 15 ZH. opname 25-10-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn (7).JPG|Edward Ippel, Hoorn (2006)
Bestand:02985 Rotterdam PKN. Ned. Hervormd. Laurenskerk 1525 Grotekerkplein 15 ZH. opname 25-10-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn (8).JPG|Edward Ippel, Hoorn (2006)
Afbeelding:02985 Rotterdam PKN. Ned. Hervormd. Laurenskerk 1525 Grotekerkplein 15 ZH. opname 25-10-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn (11).JPG|Edward Ippel, Hoorn (2006)
Bestand:02985 Rotterdam PKN. Ned. Hervormd. Laurenskerk 1525 Grotekerkplein 15 ZH. opname 25-10-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn (12).JPG|Edward Ippel, Hoorn (2006)
Afbeelding:02985 Rotterdam PKN. Ned. Hervormd. Laurenskerk 1525 Grotekerkplein 15 ZH. opname 25-10-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn (13).JPG|Edward Ippel, Hoorn (2006)
Bestand:02985 Rotterdam PKN. Ned. Hervormd. Laurenskerk 1525 Grotekerkplein 15 ZH. opname 25-10-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn (14).JPG|Edward Ippel, Hoorn (2006)
Afbeelding:02985 Rotterdam PKN. Ned. Hervormd. Laurenskerk 1525 Grotekerkplein 15 ZH. opname 25-10-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn (15).JPG|Edward Ippel, Hoorn (2006)
Afbeelding:02985 Rotterdam PKN. Ned. Hervormd. Laurenskerk 1525 Grotekerkplein 15 ZH. opname 25-10-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn (19).JPG|Edward Ippel, Hoorn (2006)
Afbeelding:02985 Rotterdam PKN. Ned. Hervormd. Laurenskerk 1525 Grotekerkplein 15 ZH. opname 25-10-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn (17).JPG
Afbeelding:Laurenskerk Brakel.JPG
Afbeelding:Rotterdam kerk laurenskerk praalgraf van Brakel.jpg|Praalgraf van Brakel
Afbeelding:Laurenskerk Kortenaer.JPG
Afbeelding:Rotterdam kerk laurenskerk praalgraf Kortenaer.jpg|Praalgraf Kortenaer
Afbeelding:Laurenskerk Witte de With.JPG
Afbeelding:Rotterdam kerk laurenskerk praalgraf Witte de With.jpg|Praalgraf Witte de With
Afbeelding:Rotterdam kerk laurenskerk memorial Ant-Hambrouck.jpg|Memorial Ant-Hambrouck
Afbeelding:Rotterdam kerk laurenskerk interieur.jpg
Bestand:Rotterdam.St.Laurenskerk.12 aug.2012..©JvN.2877.jpg|opn. JvN 12-08-2012
Bestand:Rotterdam.St.Laurenskerk.12 aug.2012..©JvN.2879.jpg|opn. JvN 12-08-2012
Bestand:Rotterdam.St.Laurenskerk.12 aug.2012..©JvN.2962.Kapel van de Hervorming.jpg|Kapel van de Hervorming, links in laatste travee schip; opn. JvN 12-08-2012
Bestand:Rotterdam.St.Laurenskerk.12 aug.2012..©JvN.2967.Kapel van de Hervorming.jpg|Kapel van de Hervorming, links in laatste travee schip; opn. JvN 12-08-2012
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (1).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (12).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (9).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (11).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (8).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (2).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (27).jpg|Dit klokje hangt in het koor van de kerk. (J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014))
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (28).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (33).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (15).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (30).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (31).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (32).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (29).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (5).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014).
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (6).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (7).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (18).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (19).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (20).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (22).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (21).jpg|J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (35).jpg|Gedenksteen in toren van kerk. (J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014))
Bestand:Rotterdam N.H.Grote-of St.Laurenskerk (38).jpg|Gedenksteen in toren van de restauratie van de kerk. (J.B.v.d.Bie, Oosterland (2014)
</gallery>
====Hoofdorgel ====
<Gallery>
Afbeelding:Rotterdam kerk laurenskerk orgel.jpg
Afbeelding:Rotterdam Laurenskerk 1973.jpg
Afbeelding:Rotterdam St Laurenskerk 1973.jpg
Afbeelding:Rotterdam Laurenskerk Marcussen 1973.jpg
Afbeelding:Rotterdam Laurenskerk Marcussen 1973 klaviatuur.jpg
</Gallery>
==== Transeptorgel ====
<Gallery>
Afbeelding:Rotterdam Laurenskerk transeptorgel 1959.jpg
Afbeelding:Rotterdam Laurenskerk 1959.jpg
</Gallery>
==== Koororgel ====
<Gallery>
Afbeelding:Rotterdam Laurenskerk koororgel 1962.jpg
</Gallery>