Brontekst bekijken van Den Burg, Binnenburg 2 - De Burght

[[Categorie:Object]]
[[Categorie:MetKaart]]
[[Categorie:Rijksmonument]]
[[Categorie:PKN]]
[[Categorie:Den Burg]]
[[Categorie:Gemeente Texel]]
[[Categorie:Provincie Noord-Holland]]

{{#display_map:53.05477,4.79777|type=hybrid}}

{{infobox kerk 
| naam_kerk          = De Burght
| provincie          = Noord-Holland
| genootschap        = PKN Protestantse gemeente Den Burg
| gemeente           = Texel
| plaats             = Den Burg
| adres              = Binnenburg 2
| postcode           = 1791CG
| jaaringebruikname   =1452
| oorspronkelijke_bestemming = Nederlands Hervormde kerk
| huidige_bestemming = Protestantse kerk
| architect          = 
| monumentstatus     = Rijksmonument {{Rijksmonument|35327}}
| idnr               = 05250
}}

== Geschiedenis ==
[[Afbeelding:05250 Den Burg PKN. Hervormd 1452 Binnenburg 2 NH. opname 06-09-2008 foto. Leon Bok (3).jpg|thumb|200px|opname 06-09-2008 © Leon Bok]]

Grote historische dorpskerk met toren. 

Aan het eind van de 11e eeuw stond op de plaats van het middenschip van de huidige kerk op de Binnenburg een Romaans tufstenen kerkje met een toren, net als in De Westen, De Waal en Oosterend. Dit kerkje had een fundering van veldkeien. De zijmuren van dit kerkje zijn voor 1539 afgebroken, en op de oude funderingen zijn de zware gemetselde bakstenen zuilen aangebracht die ook nu nog het dak van de kerk dragen. Aan weerszijden van het schip is het kerkgebouw toen met een beuk uitgebreid waardoor een veel grotere kerk ontstond die min of meer het oude tufstenen kerkje omsloot. Volgens geschriften van gemeentesecretaris Lalckoech kwam deze omvangrijke verbouwing tot stand, gelijk met de bouw van het koor in de jaren 1470 tot 1481. De kerk was toen gewijd aan Johannes de Doper. In 1491 bevond zich in de kerk een soort 'heilig graf' in de vorm van een stenen of houten Christus in zijn graftombe omringd door beelden van Maria, Maria Magdalena en een derde, heilige vrouw. Ook de apostel Johannes, Nicodemus en Jozef van Arimathea stonden in de groep beelden. De aanwezigheid van dit heilig graf bleek uit een aflaatbrief van 9 juni 1491 die verleend werd door Johannes de Arundine op verzoek van de kerkmeesters van Den Burg. Waarschijnlijk is de groep beelden en het graf tijdens de inval van de Watergeuzen op 25 maart 1571 vernield. De spits van de eerste toren van de kerk stortte in 1539 in en werd pas weer in 1604 opgebouwd en voorzien van een achtkantige, gemetselde sits van gele steen met daarin het jaartal vermeld. Pas jaren na de Hervorming, ook omstreeks 1600, werd het buiten gebruik gestelde koor, de kerk was immers niet meer katholiek, afgebroken en werden de zijmuren verlengd. In 1932, toen de toren onbetrouwbaar was geworden, werd deze hersteld. Bij de beschieting van Den Burg tijdens de Russenoorlog in 1945 is de Grote Kerk gedeeltelijk verwoest en bij de herbouw en restauratie die in 1953 gereed kwam, werd tegelijkertijd een bodemonderzoek gedaan, waarbij de aanwezigheid van het oude tufstenen kerkje werd vastgesteld (bron Texel Plaza).

Na ondertekening van een federatieovereenkomst op 21 december 2008 zijn de [[Den_Burg,_Elemert_1_-_De_Poort|Gereformeerde Kerk]] en de Hervormde Gemeente aan de slag gegaan om tot een fusie te komen. Op 8 mei 2011 werd deze fusie feestelijk gevierd en ontstond zo de Protestantse Gemeente Den Burg op Texel. De voormalige gereformeerde kerk heet vanaf dat moment 'De Poort', de hervormde kerk 'De Burght'. 

==Klokkenroof==
De in 1649 gegoten klok van de Hervormde kerk in Den Burg werd in 1943 door de Duitsers uit de toren gehaald en afgevoerd. Voordat de klok werd opgeladen sloegen jongens uit Den Burg er stukken uit die zij als aandenken bewaarden. Daar hadden zij na de oorlog spijt van want de klok werd niet door de Duitse oorlogsindustrie verwerkt en kwam weer terug naar Texel maar had toen als gevolg van de beschadiging een gebroken klank, zodat reparatie noodzakelijk was.

==Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed==
Hervormde Kerk en Toren. Rijzige vroeg 16de eeuwse pseudobasiliek in welks westelijke travee een oudere toren is ingebouwd, die in 1539 verhoogd werd en van een gemetselde spits voorzien is. Rest van de koorpartij eind 15de eeuw, na instorting eind 16de eeuw rechtgesloten. 

In de kerk beschadigd zandstenen doopvont van uitzonderlijke vorm XV-XVI. Preekstoelkuip en klankbord XVIIId-XIX A met 2 koperen lezenaars 1668 en XVIII. Vier koperen kronen met schildjes XVII; gedenkbord voor ds Hondius 1728-'85. 

De luidklok, een replica van een klok van C. Splinter uit 1649, werd door Van Bergen uit Heiligerlee in 1953 vervaardigd. Het mechanisch torenuurwerk met gotische kenmerken, is buiten gebruik gesteld.

== Orgels ==
[[Afbeelding:Den Burg Binnenburg PKN 2 jk.jpg|thumb|right|200px|Gerstenhauer-orgel; jk 15-06-2009]]
====Gerstenhauer-orgel==== 
Het orgel in de Hervormde Kerk te Den Burg op Texel is gebouwd door Johann Michael Gerstenhauwer, maar werd na diens dood op 9 juni 1818 voltooid door Hillebrand. Het front lijkt een veel groter instrument te herbergen dan in werkelijkheid het geval is. Op 4 oktober 1818 is het instrument in gebruik genomen. Het werd hierbij onder andere bespeeld door J.W. Kranch, organist van de Grote Kerk in Alkmaar, en tevens eindkeurder van het orgel. In 1953 restaureerde Van Vulpen het orgel onder supervisie van Lambert Erné. Plannen van deze bouwer om het orgel uit breiden met een tweede klavier en vrij pedaal, of zelfs geheel te vervangen, werden niet uitgevoerd. Op 11 oktober 1953 werd het orgel weer in gebruik genomen. Jammer genoeg had men bij deze restauratie alle originele kernen uit de pijpen vervangen door nieuwe zonder kernsteken. Hierdoor was het oorspronkelijke karakter van het orgel ingrijpend aangetast. In 1986 startte de voorbereiding voor een nieuwe restauratie. Jan Jongepier werd als adviseur aangesteld. Besloten werd om de kernen niet weer te vervangen, maar wel te trachten het klankbeeld meer in de richting van het bekende werk van Gerstenhauwer te buigen. Op 15 november 1991 werd het orgel weer in gebruik genomen.
Het kerkgebouw heeft na de vorming van de PKN de naam "De Burght" gekregen.
* (Bron:[http://www.orgbase.nl/scripts/ogb.exe?database=ob2&%250=1000794&LGE=EN&LIJST=lang Orgeldatabase])

====Koororgel====
De heer C. Schenk uit Den Burg kocht in 1982 een windlade bij de heer R. Venema te Ten Boer. Deze windlade bleek te zijn gemaakt voor een huisorgel door Jan Jacob Meng in 1771. De heer Schenk besloot om deze windlade een kabinetorgel van Meng te reconstrueren, volgens voorbeeld van het enige bewaard gebleven exemplaar bij de firma Flentrop. Het pijpwerk werd geleverd door Mense Ruiter. Op 16 januari 1988 speelde Jan Jongepier het nieuwe historische orgel in. Het kreeg een plaats in de Hervormde dorpskerk in Den Burg.
* (bron:[http://www.orgbase.nl/scripts/ogb.exe?database=ob2&%250=1008451&LGE=EN&LIJST=lang Orgeldatabase])

==In de media==
; Uit '''Texelplaza.nl ''' d.d. 16 december 2014
Het historische torenuurwerk in kerkgebouw De Burght in Den Burg zal de komende maanden worden gerestaureerd. Begin januari 2015 start de firma Vellema uit Hallum met de demontage van het meer dan 450 jaar oude uurwerk. Het torenuurwerk wordt daarna getransporteerd naar Hallum. Naar verwachting zal de restauratie eind maart gereed zijn. Het is de bedoeling dat het gerestaureerde torenuurwerk rond de viering van Texel 600 jaar stad museaal en werkend zal worden opgesteld op zijn huidige plaats.

Het uurwerk zal worden voorzien van een klein slagklokje en een wijzerplaat, zoals die voor 1933 op de toren aanwezig waren. Ook komen er informatieborden met bijzonderheden en mogelijk een korte, op educatie gerichte, audiovisuele presentatie over tijdmeetkunde in het algemeen en het ontstaan van mechanische (toren)uurwerken in het bijzonder.

Het uurwerk werd in 1933 buiten bedrijf gesteld en vervangen door het huidige torenuurwerk. Het historische uurwerk bleef in de toren, maar roestte de afgelopen 81 jaar flink en raakte vervuild. Dankzij toegezegde subsidies van STIFT, Texelfonds, Stichting Samen één Texel, Cultuurfonds Noord-Holland, TESO en een onderhoudsbijdrage van de gemeente waren er voldoende financiële middelen voor een restauratie.

==Externe links==
* {{Wikipedia2|De_Burght_(Den_Burg)}}
* {{Wikimedia|Hervormde_kerk,_Den_Burg}}
== Afbeeldingen ==
====Exterieur====
<gallery>
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - Hervormde kerk RCE (1898).jpg|Bron:RCE (1898)
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - Hervormde kerk RCE (1898)-001.jpg|Bron:RCE (1898)
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - Hervormde kerk RCE (1898)-002.jpg|Bron:RCE (1898)
Den Burg Herv kerk.JPG
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - Hervormde kerk RCE (1920).jpg|Bron:RCE (1920)
Den Burg Kerkklok Hervormde kerk 1943.jpg|1943
Bestand:Den Burg - hervormde kerk.jpg|ansichtkaart
Bestand:Kerkdenburg4126.jpg | Ansichtkaart 1952 - WG
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - Hervormde kerk RCE (1953).jpg|Bron:RCE (1953)
Bestand:Den Burg NH kerk.jpg
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - Hervormde kerk RCE (1953)-001.jpg|Bron:RCE (1953)
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - Hervormde kerk RCE (1953)-002.jpg|Bron:RCE (1953)
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - Hervormde kerk RCE (1953)-003.jpg|Bron:RCE (1953)
Bestand:Den Burg-hervormde kerk.jpg|ansicht; rechts de R.K. kerk; in midden toren N H. 
Bestand:Kerkdenburg8597.jpg | Ansichtkaart 1963 - WG
Bestand:1-Den Burg Texel nh kerk 2.jpg|ansichtkaart
Bestand:2-Den Burg Texel nh kerk.jpg|ansichtkaart
Bestand:Kerkdenburg933.jpg | Ansichtkaart - WG
Afbeelding:Den Burg NH kerk-1.JPG
afbeelding:Den_Burg_Hervormde_kerk-2.JPG
afbeelding:Den_Burg_Hervormde_kerk-7.JPG
afbeelding:Den_Burg_Hervormde_kerk-8.JPG
Afbeelding:DSC00823.JPG
Afbeelding:05250 Den Burg PKN. Hervormd 1452 Binnenburg 2 NH. opname 06-09-2008 foto. Leon Bok (2).jpg|opname 06-09-2008    © Leon Bok
Afbeelding:05250 Den Burg PKN. Hervormd 1452 Binnenburg 2 NH. opname 06-09-2008 foto. Leon Bok (1).jpg|opname 06-09-2008    © Leon Bok
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - aa15062009jk.jpg|jk 15-06-2009
Afbeelding:Den Burg NH kerk-2.JPG
Afbeelding:Den Burg NH kerk-4.JPG
Afbeelding:Den Burg nh kerk 2010-3.JPG
Afbeelding:Den Burg nh kerk 2010-4.JPG
Afbeelding:Den Burg nh kerk 2010-5.JPG
</gallery>

====Interieur====
<gallery>
Bestand:Kerkdenburg4127.jpg | Ansichtkaart 1952 - WG
Afbeelding:Den Burg nh kerk 2010.JPG
Afbeelding:Den Burg nh kerk 2010-1.JPG
Afbeelding:Den Burg nh kerk 2010-2.JPG
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - ia(s)20140529jk.jpg|jk 29-05-2014
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - ib(s)20140529jk.jpg|jk 29-05-2014
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - ic(s)20140529jk.jpg|jk 29-05-2014
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - id(s)20140529jk.jpg|jk 29-05-2014
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - ie(s)20140529jk.jpg|jk 29-05-2014
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - ig(s)20140529jk.jpg|jk 29-05-2014
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - ih(s)20140529jk.jpg|jk 29-05-2014
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - il(s)20140529jk.jpg|consistoriekamer; jk 29-05-2014
</gallery>

====Orgels====
<gallery>
Afbeelding:Den Burg Herv Kerk Gerstenhauer 1818.jpg
Afbeelding:Den Burg Binnenburg PKN 1 jk.jpg|jk 15-06-2009
Afbeelding:Den Burg Binnenburg PKN 3 jk.jpg|jk 15-06-2009
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - pa15062009jk.jpg|jk 29-05-2014
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - pb15062009jk.jpg|jk 29-05-2014
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - pc15062009jk.jpg|jk 29-05-2014
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - pd15062009jk.jpg|jk 29-05-2014
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - pe15062009jk.jpg|jk 29-05-2014
Bestand:Den Burg, Binnenburg 2 - ph(s)20140529jk.jpg|jk 29-05-2014
</gallery>