Handelingen

Bergen op Zoom, Bolwerk Zuid 134 - Ontmoetingskerk: verschil tussen versies

Uit Reliwiki

(diversen)
(gebr+cat)
Regel 17: Regel 17:
|-valign="top"
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Genootschap:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Genootschap:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | PKN Gereformeerd
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | PKN Protestantse gemeente Bergen Op Zoom
|-valign="top"
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Provincie:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Provincie:

Versie van 8 dec 2019 16:31


Bezig met het laden van de kaart...
Algemene gegevens
Naam kerk: Ontmoetingskerk
Genootschap: PKN Protestantse gemeente Bergen Op Zoom
Provincie: Noord-Brabant
Gemeente: Bergen op Zoom
Plaats: Bergen op Zoom
Adres: Bolwerk Zuid 134
Postcode: 4611DX
Inventarisatienummer: 07014
Jaar ingebruikname: 1928
Architect: Boeyinga, B.T.
Huidige bestemming: kerk
Monument status: Rijksmonument 517064
opname 09-05-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 09-05-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 09-05-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.

Geschiedenis

Architectonisch uiterst belangrijk, en goed bewaard, kerkgebouw. Gebouwd als Gereformeerde Kerk. Later Samen op Weg met de Ned. Herv. Kerk, sinds 1995. Nu kerk van de Protestantse Kerk Nederland (PKN). In het kader van de oecumenische samenwerking in Bergen op Zoom heeft deze kerk op zeker moment de naam "Ontmoetingskerk" gekregen.

Sinds het afbranden in 2003 van de Koningkerk in Haarlem, die algemeen als absoluut hoogtepunt van architect Boeyinga wordt beschouwd, is deze Ontmoetingskerk het nu nog bestaande absolute hoogtepunt van deze architect.

Dit kerkgebouw is gerenoveerd in 1997. Grote restauratie 2002-2003.

De kansel is door dezelfde architect gebouwd, die ook de kansel van de Ned. Hervormde Maranathakerk te Rotterdam-Zuid heeft ontworpen.

Naar een ontwerp van B.T. Boeyinga is in 1928 de Gereformeerde Kerk in Bergen op Zoom gebouwd.

Na de verkoop van de Ned. Hervormde Grote Kerk aan de Rooms-Katholieken werd de Ontmoetingskerk in 1995 de Samen op Wegkerk. Deze kerk is in 2002 gerestaureerd en 9 april 2003 weer in gebruik genomen. De zaterdag daarna volgde een open dag en de zondag erna de eerste kerkdienst. Het nieuwe Van Leeuwenorgel komt uit de gesloten Gereformeerde Petruskerk in Vlissingen.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Kerk

De GEREFORMEERDE KERK is gebouwd in Expressionistische stijl in 1928 naar ontwerp van B.T. Boeyinga. Het in Bergen op Zoom gerealiseerde ontwerp is een versoberde versie van de in 1925-1926 uitgevoerde kerk aan de Kloppersingel te Haarlem, die in 2003 door brand verloren ging. Er werden voorzieningen getroffen voor de bouw van galerijen, maar deze werden niet verwerkelijkt. In de Tweede Wereldoorlog is het merendeel van de glas-in-loodramen van de kerk verwoest en in de 1950-er jaren vervangen door glaspanelen. In de 1960-er jaren is de kleurstelling van het interieur gewijzigd, door vrijwel alles te witten. De oorspronkelijke leien in maasdekking op het kerkdak zijn in 1974 vervangen door shingles.

Omschrijving

De kerk heeft een waaiervormige plattegrond en is opgetrokken uit machinale baksteen met horizontale uitspringende sierbanden. Het hoge dakvolume bestaat uit twee zadel- en schilddaken die elkaar kruisen, met in het midden een vierzijdige spits waarop een Expressionistische torenhaan. De naar de hoek van de straat gekeerde gevel is een hoge puntgevel met vlechtingen en een reeks klimmende spleetvensters. Aan weerszijden hiervan bevinden zich twee tweelaagse gebouwen onder plat dak. Aan de achterzijde hiervan bevinden zich de beide uitgangen onder een zware doorlopende latei. Onder de gootlijst is een reeks langwerpige smalle vensters geplaatst. Aan beide zijden volgt hierachter het transept, met kleine smalle vensters waarin deels oorspronkelijk geometrisch glas-in-lood op de begane grond en daar boven als lichtbeuk, vensters als bij de uitgangen. De gevel wordt hier geleed door horizontale banden op de begane grond en verdiepte sleuven boven de vensters, eindigend in sierblokjes tussen de lichtbeukramen. Rechts en links van het transept bevinden zich beide ingangen met vernieuwde paneeldeuren. De ingangen worden geaccentueerd door uitgemetselde blokken met natuursteen afdekking waartussen een houten luifel met de naam: Gereformeerde kerk. Boven de luifel zijn drie langwerpige smalle vensters gezet. Deze eenlaagse entrees komen qua hoogte overeen met de beide aangebouwde lokalen. De achtergevel van de kerk is tenslotte weer een puntgevel. Middenachter is er een tweelaagse uitbouw onder schilddak met stookkelder en aan weerskanten een uitbouw onder plat dak, waaronder een keukenruimte.

Op de viering staat de vierzijdige spitse toren, op een trommel met galmgaten en eenvoudige geometrische decoratie. De beide aanbouwen naast de beide ingangen worden gekenmerkt door de raampartijen. Bij het verenigingslokaal annex vergaderzaal naast de kosterswoning zijn vijf hoge vensters geplaatst met in het vooruitspringende bovendeel een achtruits verdeling. Bij de kerkeraadskamer naast de predikantenwoning met daarachter de catechisatieruimte zijn vier van deze vensters geplaatst. Links, rechts en achter de kerk om loopt een gangenstelsel dat toegang geeft tot de kerkruimte zelf en tot bovengenoemde aangebouwde vertrekken. Bij de ingang aan de Bolwerkzijde is in de gang een gevelsteen geplaatst, d.d. 25 april 1928 met de namen van de bouwmeester B.T. Boeyinga, de aannemer M.J. Scheffelaar en een spreuk van Nehemia 2:20.

De kerkruimte zelf heeft een centraliserende plattegrond met aan drie zijden houten banken. De grote houten kap wordt aan het oog onttrokken door witte plafondplaten met donker geschilderde houten gewelfribben. Alle banken zijn gericht naar het podium waar ruimte is voor een avondmaalstafel, een dooppodium met doopvont en daarachter de hoog oprijzende kansel, waarboven een polygonaal klankbord. Hierop is het niet van rijkswege beschermde orgel, een vervanger voor dat ontworpen door Boeyinga, geplaatst. Vrijwel alle decoratieve elementen zijn in hout uitgevoerd als geometrische ornamenten in de gewelfribben, kolommen en kapitelen, de kansel en het doopvont. Uitspringende horizontale banden, vroeger contrasterend gekleurd, vormen onder de vensters een visuele verbinding van het geheel. Het doopvont is van tropisch hardhout, de doopschaal wordt omvat door een spinnewebmotief. Door de huidige overschilderingen heen zijn de oorspronkelijke Expressionistische abstracte beschilderingen nog zichtbaar. Zowel in de uitgangen als in de kerkruimte zelf is aan elementen als hoog in de wand geplaatste deuren en aanzetten in steen zichtbaar dat de bouw van galerijen tot de mogelijkheden behoorde.

Waardering

De kerk is van algemeen belang. Het gebouw is van cultuurhistorisch belang als voorbeeld van de ontwikkeling de gereformeerde religie in een katholieke regio en tevens als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van de centraalbouw in het interbellum. Architectuurhistorisch is het gebouw waardevol vanwege de stijl en de plaats in het oeuvre van de architect. De kerk heeft ensemblewaarde als essentieel onderdeel van een groter geheel, dat stedenbouwkundig van nationaal belang is. De kerk heeft bijzondere betekenis vanwege de situering, verbonden met de ontwikkeling en uitbreiding van de stad. Het godshuis is belangrijk vanwege de gaafheid van ex- en interieur en in relatie tot de structurele en visuele gaafheid van de stedelijke omgeving.

Orgels

Hoofdorgel

Het orgel is in 1966 als opus 532 gebouwd door de firma Willem van Leeuwen Gzn. (Leiderdorp) voor de Petruskerk te Vlissingen. In 2002 restaureert de firma Pels & Van Leeuwen ('s-Hertogenbosch) het instrument en plaatst het over naar Bergen op Zoom.

Dispositie
  • Hoofdwerk (manuaal 2): Prestant 8' - Holpijp 8' - Octaaf 4' - Roerfluit 4' - Octaaf 2' - Mixtuur 1⅓' 4 sterk - Trompet 8'.
  • Rugwerk (manuaal 1): Roerfluit 8' - Prestant 4' - Fluit 4' - Sesquialter 2⅔' 2 sterk (bij halve registerstand: Quint 2⅔') - Flageolet 2' - Scherp 1' 3 sterk - Dulciaan 8' - Tremulant.
  • Pedaal: Subbas 16' - Gemshoorn 8' - Octaaf 4' - Fagot 16'.
  • Koppelingen: Hoofdwerk aan Pedaal - Rugwerk aan Pedaal - Rugwerk aan Hoofdwerk.
  • Cymbelster.

Mechanische sleepladen. Manuaalomvang: C-g3. Pedaalomvang: C-f1.

Koororgel

Het koororgel is gebouwd door firma Pels & van Leeuwen in 1970 voor de Hervormde kerk in Bergen op Zoom. In 1981 is het orgel overgeplaatst naar de kapel van de Protestantse begraafplaats in Bergen op Zoom. In 2006 werd het als koororgel geplaatst in de Ontmoetingskerk in Bergen op Zoom.

MIP omschrijving (MIP nummer: ZB008-002991)

  • Bouwstijl: Amsterdamse School
  • Bouwperiode: 1928
  • Gevels en materialen: Baksteen, siermetselwerk in basementen, lijsten en vooruitspringende trappehuizen. Vlechtingen.
  • Vensters en deuren: Verticale spleetramen met glas-in-lood. Kleine roedenramen.
  • Dak en bedekking: Schild- en zadeldaken, ruberoidleien en leien. Overhoekse vierzijdige dakruitermet kruis en haan.
  • Omschrijving: Centraalbouw met een kruisend zadel- en schilddak. Twee topgevels en twee tweezijdige sluitingen. De kerkruimte met de hoge spleetvensters is opgenomen in een ombouwing van nevenruimten, de tweelaags predikantswoning en de kosterswoning.

Predikantenwoning

De PREDIKANTENWONING werd gebouwd in sobere Expressionistische stijl in 1927 naar ontwerp van architect B.T. Boeyinga. De woning is aan de kerk verbonden door de consistoriekamer. De vensters zijn bij een verbouwing rond 1980 vereenvoudigd.

Omschrijving

Het tweelaagse pand met rechthoekige plattegrond heeft een hoog schilddak met leien in maasdekking. De gevels zijn opgetrokken uit machinale baksteen met rollagen en eenvoudige uitspringende baksteenlagen op de verdieping. De begane grond heeft links een driezijdige erker onder plat dak. Rechts bevindt zich de vernieuwde voordeur, tesamen met een raam geplaatst onder een houten luifel met gesneden sierconsole bij het venster. Boven de luifel bevinden zich verticale stroken met glazen bouwblokken. De etage heeft een strook bandvensters, direct onder de uitkragende houten gootlijst. Links wordt deze onderbroken voor de aansluiting bij het buurpand. Het dak is voorzien van een brede dakkapel onder plat dak. De achtergevel bezit een aantal vernieuwde vensters en een deur naar de grote achtertuin, de kap heeft ook hier een grote dakkapel onder plat dak. Het interieur is grotendeels gemoderniseerd. De centrale hal en de steektrap met houten sierbalusters geven de oorspronkelijke situatie het beste weer. De indeling van de ruimte, met vele grote vertrekken, is grotendeels intact gebleven.

Waardering

De predikantenwoning is van algemeen belang. Het gebouw is van cultuurhistorisch belang als voorbeeld van de ontwikkeling de gereformeerde religie in een katholieke regio. Architectuurhistorisch is het gebouw waardevol vanwege de stijl en de plaats in het oeuvre van de architect Boeyinga. Het kerkelijk erf heeft ensemblewaarde als essentieel onderdeel van een groter geheel, dat stedebouwkundig van nationaal belang is.

Het huis heeft bijzondere betekenis vanwege de situering, verbonden met de ontwikkeling en uitbreiding van de stad, van een geestelijke ontwikkeling en architectuurhistorisch vanwege de stijl en de plaats in het oeuvre van de architect.

Afbeeldingen

Exterieur

Interieur