Brontekst bekijken van Bad Nieuweschans, Kerkstraat 1 - Garnizoenskerk

[[Categorie:Object]]
[[Categorie:MetKaart]]
[[Categorie:Rijksmonument]]
[[Categorie:PKN]]
[[Categorie:Bad Nieuweschans]]
[[Categorie:Gemeente Oldambt]]
[[Categorie:Provincie Groningen]]


{{#display_map:9693EP Kerkstraat 1 Bad Nieuweschans, Nederland|type=hybrid}}

{| 
! colspan="2" style="background-color:#517398; color:white;" | Algemene gegevens
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Naam kerk:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Garnizoenskerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Genootschap:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | PKN Protestantse gemeente Reiderland
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Provincie:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Groningen
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Gemeente:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Oldambt
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Plaats:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Bad Nieuweschans
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Adres:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Kerkstraat 1
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Postcode:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 9693EP
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Inventarisatienummer:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | 17360 01071
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Jaar ingebruikname:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 1751
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Architect:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | 
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Huidige bestemming:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | kerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Monument status:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Rijksmonument {{Rijksmonument|8411}}
|}


==Geschiedenis==

Historisch gebouw zonder toren.

Ned. Herv. Kerk. Rechtgesloten zaalkerk met een zadeldak tussen puntgevels uit 1751. Oorspronkelijk een garnizoenskerk. Het was een multifunctioneel gebouw: de zolder diende als opslagruimte voor munitie en hooi, en achter de kerk waren twee paardenstallen. In de 19de eeuw verloor de kerk haar functie als garnizoenskerk: de zolders verdwenen en het interieur kreeg een gewelf. Achterin de kerk staat nog altijd de arrestantenbank voor militairen in detentie. De kerk is in 2001 gerestaureerd. Tot de inventaris behoren onder andere een 19de eeuwse kansel en vier tekstborden uit 1824, afkomstig uit de Der Aa-kerk te Groningen. Orgel (Rijksmonument) met één manuaal, in 1874 door H. Knipscheer gemaakt voor de Geref. Kerk te Schoonhoven, in 1925 in Nieuweschans geplaatst en in 2009 door W. van der Putten gerestaureerd. Vijf halfrond gesloten vensters. Boven de ingang stichtingssteen uit 1751. 

== Gebouwomschrijving SKKN ==
In 1751-52 werd in Nieuweschans een noord-zuid gelegen garnizoenskerk gebouwd. De eerste steen van de nieuwbouw werd gelegd door Magdalena Adriana, de dochter van de Friese gecommitteerde Mr. Adriaan Canter Visscher, grietman van Dantumadeel en vroedman van Dokkum, die met haar vader Nieuweschans juist bezochten. Dit feit wordt herdacht door een gevelsteen boven de ingang. Deze kerk verving een kerk die in of kort na 1628 op dezelfde plaats gebouwd was, doch waarvan niets anders bekend is dan dat die ruim een eeuw heeft dienst gedaan. Aanvankelijk beschikte de nieuwe kerk over een ammunitie- annex hooizolder ten behoeve van het garnizoen, doch soms werd de kerk zelfs geheel door het leger gebruikt, zoals in de Franse tijd. In de negentiende eeuw genereerde de verhuur van de zolder voor de korenopslag extra inkomsten voor de kerkenraad. Tijdens een verbouwing in 1860 werd de zolder verwijderd en vervangen door een hoog rieten gestucadoord tongewelf. In 1940 werd dit stucwerk vervangen door geschilderd board. 
 
In de negentiende eeuw was er een portaal voor de ingang van de kerk, doch dat werd in 1900 weggebroken. De consistorie, bereikbaar via een deur rechts van de kansel, dateert uit 1934, toen een oude, tegen de kerk aangebouwde schuur met kolenbergplaats daartoe werd ingericht. In 1980-1981 werd het dak gerestaureerd. Voor de laatste maal werd groot onderhoud, zowel binnen als buiten, uitgevoerd in 1998-2001.

Het kerkgebouw staat niet vrij, doch is aan een zijde aangebouwd tegen een belendend pand, dat tot 1795 onderdak verschafte aan de school van de Hervormde kerk. De schoolmeester was tevens de koster, voorlezer en voorzanger. Tot aan de Franse tijd werden de predikanten beroepen door en ontvingen ze hun aanstelling uit handen van de Staten Generaal. Daarna nam de kerkeraad die taak over.
Tot 1896 werd er zonder begeleiding gezongen onder leiding van de voorzanger/koster/schoolmeester. In dat jaar werd een harmonium aangeschaft en werd de voorzanger omgeschoold tot organist. Het huidige orgel werd in 1925 geplaatst door de firma Van Dam uit Leeuwaden en was oorspronkelijk gebouwd door de Amsterdamse firma Knipscheer voor de Gereformeerde kerk te Schoonhoven. 
De Hervormde kerk van Nieuweschans behoort thans tot de SoW-gemeente Reiderland, welke naam ontleend is aan de burgerlijke gemeente Reiderland. Tot Reiderland behoren, behalve Nieuweschans, Beerta, Drieborg, Finsterwolde, Nieuw Beerta, Oudezijl en Ulsda. Het gebouw wordt mede in stand gehouden door de Stichting Vrienden van de Nieuweschans, die er soms concerten organiseert.
Aan de Singelstraat staat een voormalige Hervormde kapel.

==De Gereformeerde kerk==

Medio 1980-er jaren werd in het kader van het SoW-proces het Gereformeerde (GKN) kerkgebouw te Nieuweschans afgestoten. Dit gebouw dateerde uit 1910. Een deel van de Gereformeerde gemeente, tot dan toe de plaatselijke gemeente der Christelijke Gereformeerde kerk in Nederland (sinds eind negentiende eeuw de Gereformeerde Kerk A) geheten, had sinds 1877 een kerkje in Drieborg, doch de fusie met de Gereformeerde kerk B (de dolerenden van Abraham Kuyper) maakte een groter kerkgebouw noodzakelijk. Dat leidde tot de bouw van genoemde kerk te Nieuweschans in 1910. Het oude Gereformeerde kerkgebouw in Drieborg bleef tot 1923 in gebruik. In feite was het al geruime tijd het niet meer nodig, daar de meeste gemeenteleden naar Amerika geemigreerd waren. In 1960 werd naast de Gereformeerde kerk te Nieuweschans een clubhuis gebouwd, 'In veilige haven' geheten, bestemd voor evangelisatiewerk onder de jeugd. Ook dit is inmiddels opgeheven. Het Gereformeerde avondmaalsgerei wordt gebruikt door de SoW-gemeente.

====Entourage====

De kerk staat midden in het dorp. Het feit dat het gebouw in vroeger tijden zowel als godshuis alsook als pakhuis gediend heeft, is tot op heden goed te zien. De kerk geeft van buiten enigszins de indruk van een Gronings grachtenpand. Ook de bovenramen in de voorgevel, typisch voor een pakhuis, herinneren nog aan de oude tijd. In de achtergevel zit nog altijd het oude zolderluik.

De kerk  uit 1751 is gerestaureerd en in op 7 en 8 april 2001 weer in gebruik genomen. (47-02)
== Externe links ==
* [http://nl.wikipedia.org/wiki/Garnizoenskerk_van_Bad_Nieuweschans De kerk op Wikipedia]
* [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Garnizoenskerk_(Bad_Nieuweschans) Meer afbeeldingen op Wikimedia]
* [ https://reiderland.protestantsekerk.net/ Website kerkelijke gemeente]
==Afbeeldingen==
===Exterieur===
<gallery>
Afbeelding:Nieuweschans - garnizoenskerk.jpg|ansichtkaart
Afbeelding:Nieuwe Schans vm. NH kerk.jpg|ansichtkaart 1968
Afbeelding:17360 en 01071 vm.NH.Garnizoenskerk nu PKN. Geref.Kerk 1751 Kerkstraat 1 Gron. foto. André van Dijk Kerkenverzamelaar (7).jpg|© AvD.
Afbeelding:17360 en 01071 vm.NH.Garnizoenskerk nu PKN. Geref.Kerk 1751 Kerkstraat 1 Gron. foto. André van Dijk Kerkenverzamelaar (3).jpg|© AvD.
</gallery>
===Interieur===
<gallery>
Afbeelding:17360 en 01071 vm.NH.Garnizoenskerk nu PKN. Geref.Kerk 1751 Kerkstraat 1 Gron. foto. André van Dijk Kerkenverzamelaar.jpg|© AvD.
Afbeelding:17360 en 01071 vm.NH.Garnizoenskerk nu PKN. Geref.Kerk 1751 Kerkstraat 1 Gron. foto. André van Dijk Kerkenverzamelaar (2).jpg|© AvD.
Afbeelding:17360 en 01071 vm.NH.Garnizoenskerk nu PKN. Geref.Kerk 1751 Kerkstraat 1 Gron. foto. André van Dijk Kerkenverzamelaar (4).jpg|© AvD.
Afbeelding:17360 en 01071 vm.NH.Garnizoenskerk nu PKN. Geref.Kerk 1751 Kerkstraat 1 Gron. foto. André van Dijk Kerkenverzamelaar (6).jpg|© AvD.
Afbeelding:17360 en 01071 vm.NH.Garnizoenskerk nu PKN. Geref.Kerk 1751 Kerkstraat 1 Gron. foto. André van Dijk Kerkenverzamelaar (5).jpg|© AvD.
</gallery>