Brontekst bekijken van Amsterdam, Dintelstraat 134 - Maarten Lutherkerk

[[Categorie:Object]]
[[Categorie:MetKaart]]
[[Categorie:Gemeentelijk monument]]
[[Categorie:PKNEL]]
[[Categorie:Amsterdam]]
[[Categorie:Gemeente Amsterdam]]
[[Categorie:Provincie Noord-Holland]]


{{#display_map:52.34142,4.89497}}

{| 
! colspan="2" style="background-color:#517398; color:white;" | Algemene gegevens
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Naam kerk:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Maarten Lutherkerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Genootschap:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | PKN Evangelisch-Lutherse Kerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Provincie:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Noord-Holland
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Gemeente:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Amsterdam
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Plaats:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Amsterdam
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Adres:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Dintelstraat 134
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Postcode:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 1078VS
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Inventarisatienummer:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | 04831
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Jaar ingebruikname:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 1937
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Architect:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Jantzen, F.B.
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Huidige bestemming:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | kerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Monument status:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Gemeentelijk monument (2016)
|}


==Geschiedenis==
Interessante vroegmoderne kerk, kenmerkend voor de protestantse kerkbouw van de jaren 1930: ruime, eenbeukige zaalkerk in traditionalistische stijl, enigszins beïnvloed door de Scandinavische trant. Belangrijk werk van architect F.B. Jantzen. Voorgevel met portaal in een driedelige loggia, en een terzijde staande toren, waarop een zwaan als windwijzer. In beide zijwanden mooie glas-in-loodramen, met o.a. de vier evangelisten. 

In 1998 Samen op Weg (SOW) kerk, later (2004) PKN, als "Samenstroomgemeente" van de Rivierenbuurt, voortgekomen uit, naast de Lutherse gemeente, de voormalige Gereformeerde Waalkerkgemeente en de Hervormde Maranathakerkgemeente. Wegens gebrek aan draagkracht is deze Samenstroomgemeente ± 2e helft jaren 2000 opgeheven. 

Enkele decennia lang ook in actief medegebruik door de Zevende-Dags Adventisten, die hier op zaterdagen hun kerkelijke vieringen hielden. Sinds ± 2011 tot 2022 maakten de Zevende-Dags Adventisten echter gebruik van de Pelgrimskerk aan de Van Boshuizenstraat in Amsterdam-Buitenveldert.  

Tussen 2017 en 2019 is de kerk grondig gerestaureerd. De Evangelisch-Lutherse Gemeente Amsterdam (onderdeel PKN) handhaaft de Maarten Lutherkerk voor diverse culturele, maatschappelijke en buurtgerichte activiteiten (nadere informatie te vinden op Internet). 

[[Afbeelding:04831 Amsterdam vm. PKN. Ev. Luth. Kerk Maarten Lutherkerk 1937 bg. 2007 Dintelstraat 134 NH. opname 1957 © André van Dijk Veenendaal..jpg|thumb|250px|opname 1970  © AvD.]]

== Gebouwomschrijving SKKN ==
De bouw van de Maarten Lutherkerk aan de Dintelstraat/Uiterwaardensraat in Amsterdam-Zuid werd financieel mogelijk na de sluiting van de Ronde Lutherse Kerk in 1935. Op 9 maart 1936 verstrekte een bouwcommissie, met ds. L. Schutte als voorzitter en ds. W.J. Kooiman als secretaris, aan architect F.B. Jantzen F.Gzn. de opdracht een kerkgebouw te ontwerpen van ca. 400 zitplaatsen, een kosterswoning, een wijkgebouw en een vergaderzaal. Reeds in mei gingen kerkenraad en grote kerkenraad akkoord met de plannen van de architect, waarbij, naar voorbeeld van enkele nieuw gebouwde lutherse kerken in Duitsland, het wijkgebouw onder de kerk werd geprojecteerd. Het heien van de eerste paal gebeurde op 25 januari 1937 en op 8 mei plaatste genoemde L. Schutte, destijds oudste predikant van de Evangelisch-Lutherse gemeente te Amsterdam, de hoeksteen van de toren. De inwijding vond plaats op 23 december 1937 door J.P. van Heest, voorzitter van de kerkenraad en wijkpredikant te Amsterdam van 1928 tot 1954. De Maarten Lutherkerk is een van de eerste lutherse kerken waarin de vernieuwde liturgische inzichten gestalte kregen onder de leidende bezieling van Kooiman. Een brede stoep met bordes voert naar de voorhal, die door een wand met glas-in-loodbezetting is gescheiden van de kerkruimte. Een breed middenpad leidt naar de koorruimte. De altaartafel, voorzien van antependia, staat hierin centraal. Links ervan staat de preekstoel, rechts voor het koor de doopvont. In het koor staat voorts een afzonderlijke credenstafel, een blok waarop de kerkcollecte kan worden neergelegd. In de afsluitwand van het liturgisch centrum is een kruis van Ettringer tufsteen gemetseld.

== Interieuromschrijving Guido Hoogewoud, Cuypersbulletin 2016-2 ==
De kerkruimte is opgezet als een brede pseudobasiliek en heeft een hoofdbeuk met smalle, als loopgangen opgevatte zijbeuken. De ruimte telt vijf traveeën met een uitgebouwde apsis van één travee.  De kap boven de hoofdbeuk rust op een samenstel van pijlers en dwarswanden waarin hoog opgaande bogen zijn aangebracht. Deze constructie vormt een reeks van jukken die één geheel vormen met de nok en onderling zijn gekoppeld door doorlopende geprofileerde lateien. De jukken zijn gewit en het plafond is bekleed met blauw gekleurde heraclithplaten die zijn vastgezet met metalen lijsten. Onder de ramen van het schip loopt een lambrisering van Slavonisch eiken. De basementen van de pijlers zijn zwart gemarmerd en de vloer van de kerkzaal is belegd met parket. 

De kerkzaal wordt verlicht door twee reeksen van vier armaturen, die behoren bij de oorspronkelijke, door de architect ontworpen uitrusting van het kerkgebouw. Het doopvont is van hout en heeft een metalen deksel met randschrift.  De aandachtswand is blind en voorzien van een kruis in Ettringer tufsteen. Voor de aandachtswand bevindt zich een podium met daarop het in hout uitgevoerde altaar. De apsis heeft aan beide zijden drie hoog geplaatste, smalle ramen met  opnieuw gebrandschilderd glas, voorstellende de sacramenten van de Doop, voorgesteld door een duif in een golfmotief, en het Heilig Avondmaal, voorgesteld door een avondmaalsbeker met schotel.

De ramen van het schip zijn gevuld met gebrandschilderd glas. Op de hoeken van de ruiten zijn de symbolen van de evangelisten aangebracht (...): de gevleugelde leeuw van Marcus, de stier van Lucas, de mens van Mattheus en de adelaar van Johannes. Het middenraam bevat een afbeelding van een engel, die de opstanding verkondigt. Een ander raam draagt de tekst "Het woord Gods blijft in eeuwigheid" met een opengeslagen bijbel met de A en Ω, en een volgend raam toont de tekst "Vaste Burcht" met een afbeelding van een rots met golven en een regenboog. In de noordelijke gevel bevat één raam de tekst "Uit genade zalig door de Geest" en de afbeeldingen van een anker en serafim. Een ander raam heeft de tekst "Waar vergeving der zonden is, daar is ook Leven en zaligheid" en een symbolische uitbeelding van het Geloof. In het midden is een raam met voorstelling van de Glorificatie van het Kruis met het Lam op het boek van de Openbaringen van Johannes.

== Orgels ==

====Hoofdorgel====
H.W. Flentrop leverde in 1937 een groot orgel voor de Maarten Lutherkerk in Amsterdam. De dispositie is opgesteld naar de ideeën van de Orgelbewegung. In 1943/1944 voegde Flentrop een Bourdon 16' toe aan het Hoofdwerk. De Maarten Lutherkerk was sinds 1999 in gebruik als Samen-op-Wegkerk voor de hervormden, gereformeerden en luthersen van Amsterdam-Zuid. De gereformeerde Waalkerk is gesloopt, evenals de kerk van Thomas van Aquino (RK) aan de Rijnstraat. De rooms-katholieken hebben de hervormde Maranathakerk gekocht. Flentrop voerde in 2000 een restauratie uit. De Maarten Lutherkerk is na een laatste kerkdienst op 16 september 2007 gesloten.
* (Bron:[http://www.orgbase.nl/scripts/ogb.exe?database=ob2&%250=1002567&LGE=EN&LIJST=lang Orgeldatabase])
====Koororgel====
In de Amsterdamse Maarten Lutherkerk is een klein positief aanwezig, gebouwd door de firma Flentrop. Het instrument heeft geen pedaal. De registers worden bediend door drie trekkers aan de linkerzijkant van de kas. Er zijn geen registeropschriften. Bij de knoppen is de voethoogte (8'-4'-2') in het hout gekrast. De Maarten Lutherkerk is na een laatste kerkdienst op 16 september 2007 gesloten.
* (Bron:[http://www.orgbase.nl/scripts/ogb.exe?database=ob2&%250=1008319&LGE=EN&LIJST=lang Orgeldatabase])

==In de media==
Begin 2016. Op verzoek van de Bond Heemschut en het Cuypersgenootschap heeft Stadsdeel Amsterdam-Zuid onlangs de Maarten Lutherkerk aangewezen tot Gemeentelijk monument. Deze beeldbepalende kerk aan de Dintelstraat in de Rivierenbuurt was in de ogen van beide organisaties echt een vergeten monument.

Mei 2019. "Het heeft lang geduurd maar het is bijna zo ver. De verbouwing van de Maarten Luther Kerk nadert zijn voltooiing. Twee jaar geleden was onzeker wat er met deze mooie kerk in de Rivierenbuurt zou gebeuren. Gelukkig heeft de Evangelisch Lutherse Gemeente Amsterdam besloten deze bijzondere plaats toch te behouden. Na een lange periode van verbouwen is de kerk nu weer bijna klaar om gebruikt te kunnen worden. Sinds december 2018 heeft Kinderdagverblijf CompaNanny haar intrek genomen in de zalen op de begane grond. Voor de gemeenschap rondom de Maarten Luther zijn de kerkzaal, een nieuwe keuken en een ontmoetingsruimte beschikbaar. Als lutherse gemeenschap is het ons verlangen dat de Maarten Luther een goede plaats is voor de bewoners van de Rivierenbuurt. Een plaats om elkaar te ontmoeten, om bezield te worden en ons te verwonderen over de schoonheid van muziek en kunst. Een huiskamer om samen te eten en je verhalen te delen. Of juist een ruimte die een sfeer ademt die je even los laat komen van je alledaagse beslommeringen. Een plaats van rust en schoonheid, een plaats waar je God tegen kunt komen: in de stilte, in woorden, in muziek, in de ontmoeting met een ander mens."

==Literatuur==
* [http://cuypersgenootschap.nl/documenten/2016_2.pdf Cuypersgenootschap]

== Externe links ==
*[https://diaconie.com/maartenlutherkerk.html De Maarten Luther kerk op de website van de Lutherse Diaconie Amsterdam]
*[https://nl.wikipedia.org/wiki/Maarten_Luther_Kerk_(Amsterdam) De Maarten Luther kerk op Wikipedia]

==Afbeeldingen ==
====Exterieur====
<Gallery>
afbeelding:ID_4831_-_Amsterdam_ELK_Maarten_Lutherkerk_Uiterwaardenln_Rol_063_(9).JPG|foto. J. Sonneveld Leidschendam.
Afbeelding:Amsterdam Maarten luther Kerk NH.jpg|foto Ds. H.J.Douwes Amsterdam.
Afbeelding:Amsterdam Maarten luther Kerk NH (2).jpg|foto Ds. H.J.Douwes Amsterdam.
Afbeelding:Amsterdam Maarten luther Kerk NH (3).jpg|foto Ds. H.J.Douwes Amsterdam.
Afbeelding: Ter herinnering aan de opening 1937.jpg
Afbeelding: Zijgevel en toren.jpg
Afbeelding: Voorgevel Maarten Lutherkerk.jpg
Afbeelding: Detail voorgevel.jpg
Afbeelding: Lantaarn Maarten Lutherkerk.jpg
Afbeelding: Naam en luifel.jpg
Afbeelding: Hekwerk Maarten Lutherkerk.jpg
Afbeelding: Detail hekwerk Maarten Lutherkerk.jpg
Afbeelding: Detail 2 Hekwerk Maarten Lutherkerk.jpg
Afbeelding: Maarten Lutherkerk detail gevel.jpg
Afbeelding: Maarten Lutherkerk afdak boven zijdeur.jpg
Afbeelding: Maarten Lutherkerk achterzijde.jpg
Bestand:Amsterdam, Dintelstraat 134 - Maarten Lutherkerk 3.jpg
</gallery>
====Interieur====
<gallery>
Afbeelding:Amsterdam Maarten Lutherkerk Flentrop 1937.jpg
Afbeelding:Amsterdam Maarten Lutherkerk Flentrop 1937 sptf.jpg
Afbeelding: Interieur richting kansel.jpg
Afbeelding: Aandachtswand met kruis in Ettringer tufsteen.jpg
Afbeelding: Interieur Maarten Lutherkerk.jpg
Afbeelding: Interieur Maarten Lutherkerk, begane grond.jpg
Afbeelding: Interieur met orgel.jpg
Afbeelding: Orgel Maarten Lutherkerk.jpg
Afbeelding: Lampen naar ontwerp van Jantzen.jpg
Afbeelding: Lamp naar ontwerp Jantzen.jpg
Afbeelding: Preekstoel Maarten Lutherkerk.jpg
Afbeelding: Ter herinnering aan de plaatsing ramen zuidzijde.jpg
Afbeelding: In verband met plaatsing ramen noordzijde.jpg
Afbeelding: Engel die de opstanding verkondigt.jpg
Afbeelding: Engel van de opstanding.jpg
Afbeelding: Detail glas in lood.jpg
Afbeelding: Evangelistenraam- Marcus.jpg
Afbeelding: Marcus, detail.jpg
Afbeelding: EVangelistenraam Lucas.jpg
Afbeelding: De stier van Lucas.jpg
Afbeelding: Evangelistenraam de adelaar van Johannes.jpg
Afbeelding: De adelaar van Johannes.jpg
Afbeelding: Evangelistenraam de mens van Mattheus.jpg
Afbeelding: De mens van Mattheus.jpg
Afbeelding: Glas in lood in de hal.jpg
Afbeelding: Een vaste burg is onze God.jpg
Afbeelding: Een vaste burg is onze God detail.jpg
Afbeelding: Uit genade zalig door de Geest met anker en serafim.jpg
Afbeelding: Anker en serafim.jpg
Afbeelding: Glorificatie van het kruis.jpg
Afbeelding: Het Lam Gods.jpg
Afbeelding: Het Boek van de Openbaringen van Johannes.jpg
Afbeelding: Het Boek Openbaringen.jpg
Afbeelding: Waar vergeving der zonden is, daar is ook Leven en zaligheid.jpg
Afbeelding: Het woord Gods blijft in eeuwigheid.jpg
Afbeelding: Kaarsen op raam Het woord Gods blijft in eeuwigheid.jpg.jpg
Afbeelding: Glas in lood trappenhuis.jpg
Afbeelding: Sacramenten van de doop.jpg
Afbeelding: Duif op de Sacramenten van de doop.jpg
Afbeelding: Detail glazen Sacramenten van de doop.jpg
Afbeelding: Detail raam Heilig Avondmaal.jpg
Afbeelding: Ramen Het Heilig Avondmaal.jpg
Afbeelding: Avondmaalsbeker.jpg
Bestand:Amsterdam, Dintelstraat 134 - Maarten Lutherkerk 2.jpg
Bestand:Amsterdam, Dintelstraat 134 - Maarten Lutherkerk.jpg
</Gallery>