Handelingen

Amsterdam, Amsteldijk 36 - Willibrordus buiten de Veste (1873 - 1970): verschil tussen versies

Uit Reliwiki

Geen bewerkingssamenvatting
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 100: Regel 100:
<gallery>
<gallery>
Afbeelding:Amsterdam, St. Willibrordus buiten de Veste. Interieur omstreeks 1900.jpg|Interieur omstreeks 1900. Uit Cuypers & Kalf, 1906
Afbeelding:Amsterdam, St. Willibrordus buiten de Veste. Interieur omstreeks 1900.jpg|Interieur omstreeks 1900. Uit Cuypers & Kalf, 1906
</gallery>
Bestand:Interieur pijler van schip - Amsterdam - 20013768 - RCE.jpg
 
Bestand:Buiten de veste, interieur naar het oosten - Amsterdam - 20013753 - RCE.jpg
 
Bestand:Buiten de veste interieur naar het oosten - Amsterdam - 20013754 - RCE.jpg
 
Bestand:Gewelven middenschip - Amsterdam - 20013759 - RCE.jpg
Bestand:Interieur, overzicht naar het oosten - Amsterdam - 20013776 - RCE.jpg
Bestand:Interieur dwarsschip naar het noorden - Amsterdam - 20013761 - RCE.jpg
Bestand:Interieur koor naar het noord-oosten - Amsterdam - 20013760 - RCE.jpg
Bestand:Interieur naar het westen - Amsterdam - 20013755 - RCE.jpg
Bestand:Interieur noord zijbeuk - Amsterdam - 20013767 - RCE.jpg
Bestand:Interieur noord wand schip - Amsterdam - 20013763 - RCE.jpg
Bestand:Interieur schip naar het westen - Amsterdam - 20013765 - RCE.jpg
Bestand:Interieur van de vieringtoren - Amsterdam - 20013758 - RCE.jpg
Bestand:Interieur zuid-zijde schip scheibogen - Amsterdam - 20013762 - RCE.jpg
</gallery>
</gallery>

Versie van 2 sep 2013 22:04


Algemene gegevens
Genootschap : Rooms Katholieke Kerk
Gemeente : Amsterdam
Plaats : Amsterdam
Adres : Amsteldijk 36
Provincie : Noord-Holland
Jaar ingebruikname : 1873
Huidige bestemming: gesloopt
Naam kerk : Willibrordus buiten de Veste
Architect : Cuypers, P.J.H.; J. Th. J.
Monument-status: n.v.t.

Geschiedenis kort

Hoewel altijd onvoltooid gebleven, was dit de grootste neogotische kerk, die ooit in Nederland is gebouwd.

Ook het grootste kerkgebouw in Amsterdam.

Geschiedenis uitgebreid

R.K. St. Willibrordus buiten de Veste, opgericht als parochie "buiten de veste", oftewel buiten de toenmalige singels, destijds nog in de polder.

Aanvankelijk was er sprake van een kleine schuurkerk in de Kuipersstraat, destijds Kuipers- of Hoedemakerspad.

De bouwpastoor van de nieuwe kerk heette Wubbe. Deze was heel ambitieus en wilde een zeer grote kerk met de afmetingen en de allure van een kathedraal. Die kerk had tevens voorzien moeten worden van een processiepark, en had als kathedraal voor een eventueel nieuw te stichten bisdom Amsterdam kunnen dienen. Dit ging uiteindelijk niet door, want de bisschopszetel ging als vanouds weer naar Haarlem.

Wubbe had Pierre Cuypers in de jaren 1860 de opdracht gegeven om de grote kerk te ontwerpen. Cuypers begon toen net als architect door te breken, had niet lang daarvoor via zijn leermeester, de Fransman E.E. Viollet-le-Duc (1814-1879), de (neo)gotiek, als rationele stijl met betrekking tot het tonen van de constructie, ingevoerd.

De St. Willibrorduskerk van Amsterdam van bouwpastoor Wubbe had het toonbeeld en symbool van de katholieke emancipatie in de hoofdstad moeten worden. Cuypers' ontwerp greep terug op de dertiende-eeuwse Franse gotiek, waarmee hij via zijn leermeester Viollet-le-Duc vertrouwd was geraakt.

Het zou een grote driebeukige neogotische kruisbasiliek worden, voorzien van een versmald en verlaagd koor met omgang, vieringtoren, vier hoektorens die de vieringtoren moesten flankeren, een hoofdportaal en twee hoge westtorens, in feite opgezet volgens het ideaalontwerp van een Franse kathedraal.

Het eerste ontwerp werd slechts gedeeltelijk uitgevoerd. Dat geschiedde in de eerste bouwfase van de kerk, bij de totstandkoming van het koor in 1871-'73. In de jaren 1890 verrezen dwarsschip en schip. Voor de zeven torens was voorlopig geen geld. Cuypers had inmiddels nieuwe ontwerpen voor de afbouw van de kerk gemaakt. De transeptgevels en de absis werden geflankeerd door traptorentjes. De gewelven van de hoofdbeuken werden, volgens de constructieve methode van de gotiek, ondersteund door luchtbogen.

Ook het interieur van de kerk toonde duidelijk de invloed van de Franse gotiek: zgn. bundelpijlers, kruisribgewelven, eenvoudig maaswerk in de ramen in het middenschip. De ramen van de zijbeuken waren zgn. lancetvensters zonder traceringen of maaswerk. Het interieur was bijna geheel uitgevoerd in schoonmetselwerk. De inventaris, zoals altaren en triomfkruis, kwam uit het atelier Cuypers & Stolzenberg te Roermond. Het orgel van de firma Adema kwam in de jaren 1920 tot stand.

Pas in 1924 was er geld om de vieringtoren te bouwen, dankzij een royale gift van een parochielid. Deze vieringtoren verrees toen naar een ontwerp van Cuypers' zoon Jos (1861-1949), die inmiddels het bureau van zijn vader had overgenomen. De achthoekige toren, voorzien van een balustrade, pinakels en een spits, werd veel soberder en ook lager dan oorspronkelijk de bedoeling was.

In de jaren 1950 werd de kerk inwendig aangepast aan de toen veranderde liturgische wensen: zo kwam er een nieuw priesterkoor, precies in de viering tussen schip en dwarsschip.

Uiteindelijk was deze kerk veel te groot om als parochiekerk voor de wijk De Pijp te kunnen handhaven.

Vermeende bouwvalligheid was daarbij een reden om de kerk en de grond te verkopen.

In 1966 vond de laatste mis plaats. De parochie verhuisde naar een nieuw onderkomen aan de Van Ostadestraat, het huidige Afrikahuis.

In 1969-1971 werd de gehele kerk gesloopt. In deze periode was nog geen sprake van monumentenbescherming van belangwekkende negentiende-eeuwse gebouwen, zoals de St. Willibrordus buiten de Veste.

Het zeer belangrijke Adema-orgel kon gered worden en werd later herplaatst in de Kathedrale Basiliek St. Bavo in Haarlem. Het geesteskind van bouwpastoor Wubbe en bouwmeester Cuypers, dat eens de grootste kerk van Amsterdam, tevens één der grootste kerken van Nederland had moeten worden, was niet meer. De grond, toen in bezit van de toenmalige Nederlandse Middenstands Bank (NMB), bleef jaren onbebouwd en functioneerde als speelterrein. Pas in de jaren 1980 verrees op het oostelijke deel van dit terrein, na doorverkoop van de grond, het huidige verzorgingstehuis Tabitha.

Literatuur: Hoogewoud, G.J.H., Oxenaar, A., e.a., P.J.H. Cuypers en Amsterdam, Gebouwen en ontwerpen, Amsterdam 1985, 45-51

In de media

In (±) 1969 is op de televisie een uitzending geweest, een interview met de bekende schrijver Godfried Bomans, in de toen geheel leeggehaalde en onttakelde kerk. Op Internet, Youtube.com, zijn filmpjes van deze uitzending te vinden.

Afbeeldingen

Exterieur
Interieur