Kampen, 2e Ebbingestraat 3 - Poortkerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Poortkerk
Genootschap:	Geref. Gemeenten
Provincie:	Overijssel
Gemeente:	Kampen
Plaats:	Kampen
Adres:	2e Ebbingestraat 3
Postcode:	8261VV
Sonneveld-index:	10356
Jaar ingebruikname:	1951
Architect:	Lansdorp, N.
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	geen

Geschiedenis

Wederopbouwkerk met dakruiter uit 1951. Verving een eerder kerkgebouw elders in de binnenstad van Kampen.

De gemeente van Kampen is één van de oudste Kruisgemeenten in ons land. Het ontstaan ervan is nauw verbonden aan de persoon van oefenaar Derk Hoksbergen, die op 4 juni 1835 door ds. H. de Cock als ouderling werd bevestigd. Tevens werd er toen een gemeente geïnstitueerd in het huis van grutter R. Nijhuis in de Buiten Nieuwstraat 36. In 1838 kwam Kampen buiten het verband van de Christelijke Afgescheiden Gemeenten te staan. Men vormde toen aanvankelijk met een aantal andere gemeenten de Gereformeerde Kerken onder het Kruis. In 1840 kwam men echter op zichzelf te staan. In 1871 nam men de naam Dordts Gereformeerde Gemeente aan. Hoewel de gemeente in 1907 meeging met de vereniging van de Kruisgemeenten en de Ledeboeriaanse gemeenten, werd deze naam pas in 1914 losgelaten. Oorspronkelijk vergaderde de gemeente Kampen in de Hofstraat. In het voorjaar van 1850 wist men echter voldoende geld bijeen te brengen om een brouwerij op de Burgwal te kopen en die als kerk in te richten. Deze kerk is in Kampen en omgeving beter bekend geworden als 'klumpieskarke', vermoedelijk omdat er vele boeren op de klompen naar de kerk gingen. Op 18 september 1951 werd het huidige kerkgebouw in gebruik genomen door ds. A. Verhagen, die daarbij sprak over 1 Koningen 8: 29: "Dat Uwe ogen open zijn, nacht en dag, over dit huis...'. Het kerkgebouw telt ongeveer 1100 zitplaatsen. Het gebouw is ontworpen door Prof. Lansdorp, die toen supervisor was van de Gemeente Kampen. De totale bouwkosten, excl. 'De Beukelaar', bedroegen ca. f. 300.000,-. In 1984 is, in verband met de uitbreiding van de kerkelijke activiteiten, 'De Beukelaar' gebouwd, waardoor meer vergaderruimte is ontstaan voor de vele verenigingen. In februari en maart 1999 heeft het interieur van de kerk een grondige opknapbeurt ondergaan. De totale kosten van deze opknapbeurt (ruim f. 400.000,-) bedroegen meer dan de totale kosten van het kerkgebouw in 1951. Op zondag 28 maart 1999 is het kerkgebouw door ds. B. van der Heiden weer in gebruik genomen. Hij gebruikte daarbij dezelfde tekst als ds. Verhagen in 1951 (1 Koningen 8: 29). Onder de gemeente van Kampen ressorteert de evangelisatiepost Leeuwarden.

2022 - Het kerkgebouw van de gereformeerde gemeente (gg) in Kampen wordt verbouwd.

Het orgel

Het orgel werd in 1909 gemaakt door fa. J. de Koff in Utrecht. Deze orgelbouwer kwam voort uit het bedrijf van de bekende orgelmakers Witte. Het werd gemaakt voor de Hervormde Kerk in IJsselstein als mechanisch tweeklaviers instrument, Hoofdwerk, Zwelwerk en Pedaal. De dispositie was, zoals in die tijd gebruikelijk, romantisch getint. Later werden er enige (pneumatische) stemmen aan het Zwelwerk toegevoegd om het orgel wat meer helderheid te geven. In 1972 werd het orgel gedemonteerd om plaats te maken voor een nieuw instrument van de gebr. Van Vulpen uit Utrecht. Na enige omzwervingen werd het gekocht door de Gereformeerde Gemeente te Kampen. De fa. gebr. Reil te Heerde kreeg de opdracht het orgel te restaureren en uit te breiden met een Rugwerk. Het Zwelwerk werd nu boven het Hoofdwerk geplaatst, waardoor de orgelkas enkele meters ondieper werd, hetgeen nodig was in verband met de beschikbare ruimte op de orgelgalerij. Bovendien komt dit de uitstraling van het pijpwerk ten goede. De later bijgevoegde pneumatische stemmen werden verwijderd. Sommige (o.a. de Scherp) werden gebruikt in het Rugwerk. De huidige koster H. Schilder heeft later nog enige wijzigingen aangebracht aan het Pedaal en Bovenwerk.

Het orgel in de Beukelaar

Dit orgel werd in 1910 door de fa. Stoker uit Utrecht gebouwd voor de Hervormde Kerk in Oosterhesselen (Dr.) Het bezat één klavier met aangehangen pedaal. Tijdens de restauratie van het kerkgebouw in 1982 werd het orgel opgeslagen in een schuur, geheel gedemonteerd.

Omdat het orgel niet meer paste in het gerestaureerde kerkje werd het te koop aangeboden. Het orgel werd door de Gereformeerde Gemeente gekocht en geheel door vrijwilligers uit eigen gemeente gerestaureerd (de windlade had veel waterschade) en uitgebreid met een tweede klavier en vrij pedaal. De zinken frontpijpen werden door pijpenmakers vervangen door nieuwe van orgelmetaal.

Verder is voor de windladen en pijpwerk alleen gebruik gemaakt van bestaand, bijpassend materiaal. De kast werd ontdaan van zijn sombere imitatie houtkleur en geschilderd in een donkerrode verf afgezet met bladgoud. Er werd in totaal bijna 2000 uur aan gewerkt.

In de media

Uit: Reformatorisch Dagblad d.d. 1 juni 2010.

De gereformeerde gemeente van Kampen bestaat vrijdag 175 jaar. Ds. Hendrik de Cock uit Ulrum bevestigde op deze datum ouderling D. Hoksbergen en diaken R. Nijhuis. Daarmee is de gereformeerde gemeente van Kampen een van de oudste gemeenten van dit kerkverband. Op 10 juni zal er een herdenkingsdienst plaatsvinden in het kerkgebouw aan de 2e Ebbingestraat. In deze dienst zal ds. J.J. Tanis, die tot januari predikant van de gemeente was, voorgaan. Tevens zal er een boek worden gepresenteerd waarin de geschiedenis van de gemeente is beschreven. Auteur ervan is W. B. Kranendonk, hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad.

Uit: Reformatorisch Dagblad d.d. 30 juni 2023

Kerk & religie

De gereformeerde gemeente (gg) in Kampen maakt tijdens de verbouwing van haar kerk, de Poortkerk, gebruik van de Bovenkerk. Vrijdagmiddag is in de Bovenkerk de overeenkomst getekend.

Namens de gereformeerde gemeente waren aanwezig Frits Verweij, voorzitter van de kerkenraad, en diaken Jaap van der Spek. Als manager Bovenkerk tekende Jan Quintus Zwart.

„De Bovenkerk was uiteindelijk de beste optie”, laat Verweij weten. „Andere kerkgebouwen waren te klein of minder aantrekkelijk wat betreft de begintijden van de kerkdiensten, terwijl het gebruik van een gymzaal die ook eenmaal per zondag verhuurd wordt aan een ander kerkgenootschap logistieke problemen met zich meebracht. Een nadeel kunnen de hogere energiekosten in de kolossale kerk zijn. Maar het is toch wel bijzonder om van deze historische kerk gebruik te mogen maken. De Bovenkerk is net groot genoeg voor de verwachte negenhonderd kerkgangers.”

Er wordt op dit moment hard gewerkt aan de laatste zaken die nodig zijn voor het ontvangen van de omgevingsvergunning voor de verbouw van de Poortkerk. Als de zaken lopen zoals nu verwacht, dan schat Verweij in dat de gg vanaf begin oktober gebruik zal gaan maken van de Bovenkerk.

Er is nog meer goed nieuws, zegt Verweij. De Kamper gg heeft rijkssubsidie gekregen in het kader van duurzaamheid, een zogenoemde Dumava-subsidie (Investeringssubsidie Duurzaam Maatschappelijk Vastgoed), ter waarde van ruim 500.000 euro. De kerkzaal en verenigingsgebouw De Beukelaar zullen na de verbouwing door middel van een warmtepomp, dus gasloos, verwarmd gaan worden.

De Poortkerk aan de 2e Ebbingestraat dateert uit 1951. In 1984 is in verband met de uitbreiding van de kerkelijke activiteiten verenigingsgebouw ”De Beukelaar” gebouwd. In 1999 werd het interieur grondig opgeknapt.

In de Bovenkerk werd in 2017 de laatste kerkdienst van de hervormde gemeente in Kampen gehouden.

Uit: De Brug d.d. 3 januari 2025

De kanselbijbel is weer open gegaan in een geheel vernieuwde Poortkerk

door Maarten van Gemert

KAMPEN – Op de kansel van de Poortkerk aan de 2e Ebbingestraat is na vijftien maanden de Bijbel weer open gegaan. Een nieuwe antiquarische kanselbijbel in een nieuw liturgisch centrum zoals de gehele Poortkerk is vernieuwd. Het kerkgebouw van de Gereformeerde Gemeente Kampen was al jaren toe aan een grondige renovatie. Dit is samen met een grote verduurzamingslag opgepakt. De gemeenteleden keren vanuit de Bovenkerk terug in een ruime Poortkerk met de modernste snufjes. Een foto-impressie staat onder dit artikel.

Zondag 8 oktober 2023 vond de laatste eredienst plaats in de oude Poortkerk. De kerkgangers weken sinds die tijd uit naar de Bovenkerk, die daarmee zijn oude functie meer dan incidenteel terugkreeg. Na een gedeeltelijke sloop sloeg ds. D.W. Tuinier zaterdag 16 december vorig jaar de eerste paal voor de nieuwbouw. Precies een jaar later werd de vernieuwde Poortkerk op vrijdag 20 december geopend. Net op tijd om het heilsfeit van Kerstmis ’thuis’ te kunnen vieren – met trots en dankbaarheid.

Aanloop De Gereformeerde Gemeente Kampen (GerGem) is één van de twee oudste binnen het kerkverband. Ze werd gesticht in 1835, een jaar na de Afscheiding. Die begon klein, met een kiem in Kampen, maar kreeg grote invloed op de vorming van de gereformeerde gezindte. Men begon in de Hofstraatkerk die in 1875 werd ingeruild voor de in de volksmond genoemde ’klumpieskerke’ aan de Burgwal. Na de oorlog begon die ook te knellen. In 1946 volgden weer provisorische oplossingen en lange vergaderingen hoe verder te gaan – vergelijkbaar met, voor de derde maal, de situatie afgelopen decennium rondom de Poortkerk. In 1948 verkocht burgerlijke gemeente Kampen grond aan de 2e Ebbingestraat aan de kerkelijke gemeente. De grote offergezindheid van de kerkleden maakte het mogelijk om in 1951 een nieuw kerkgebouw te bouwen die een kwart eeuw geleden de naam Poortkerk kreeg. Zo u wilt vanwege de ligging bij de Cellebroederspoort danwel het in de Bijbel veel gebezigde begrip poort.

Dankbaarheid Eenzelfde offergezindheid van de kerkelijke gemeente heeft de huidige verbouwing en modernisering mogelijk gemaakt. Frits Verweij, voorzitter van de kerkenraad, wordt ”stil en dankbaar” dat dit nog kan in een tijd dat juist veel kerken sluiten. „De Heere heeft de bereidwilligheid gegeven,” zegt de preses die benadrukt dat ”het Woord niet afhankelijk is van steen.” Of zoals, aldus de koster, een faliekant tegenstander het zei, die achteraf bijdraaide: „De hardware staat er, nu de software nog.” Verweij trekt graag oudtestamentische parallellen zoals de rook die de tent der samenkomst vervulde tijdens de woestijntocht van het volk Israël als beeld van de Heerlijkheid des Heeren. Koster Ditmar Markusse, zoon van de laatste burgemeester van IJsselmuiden, drukt het anders uit. Hij noemt het naar Psalm 84 een voorrecht om in het huis van de Heere te mogen werken. Aan Markusse was de eer om bij de eerste kerkdienst ruim een week geleden de kanselbijbel naar boven te brengen. Nadat ds. Tuinier die had geopend onder het zingen van een bijpassende psalm. Via een antiquair heeft Markusse de nieuwe kanselbijbel op de kop getikt want de oude was te verfomfaaid en beduimeld geraakt.

Modernisering „We nemen gewoon de oude ingang.” „Mooi, ik herken het niet terug.” „Je zou hier nog verdwalen.” Bij de openingsdienst vrijdagavond en het Open Huis op zaterdag reageerden de mensen divers. „Ik zal de Bovenkerk wel missen”, merkte een columniste van het RD op. Zij wijdde, subtiel verwijzend naar Waanders In de Broeren in Zwolle, haar column aan haar gevoelens: Dag Bovenkerk, ik hoop dat je nooit boekhandel wordt, of hotel De verbouwing en renovatie zijn aangegrepen om een sprong vooruit te maken in technologie, duurzaamheid en ruimte. Het achterste deel van de kerk, waar ook de oude kosterswoning stond, is gesloopt. De nieuwbouw sluit naadloos aan op het voorste deel dat van binnen geheel vernieuwd is. Er is een tweede verdieping bijgekomen die is bestemd als knutselzolder. De hal is nu ruim bemeten evenals de nu in totaal zes zalen, de grote Beukelaarzaal niet meegerekend. Er is een aparte rouwkamer en catechisatie hoeft niet meer te wijken voor condoleance. Alle ruimten zijn voorzien van een beeldscherm en aangesloten op het circulaire luchtbehandelingsysteem. Naar de eisen van de tijd is het gebouw gasloos en deels voorzien van zonnepanelen. Soms zijn oude elementen bewust bewaard gebleven zoals de oude buitenmuur aan de Groenestraat. Het aloude, bruine orgel kijkt uit over nieuw, lichte meubilair in de kerkzaal. Markusse kan heel veel op afstand bedienen. De moderne tijd gaat soms in positief opzicht niet aan de GerGem voorbij getuige de blinkende, vernieuwde Poortkerk. Zelfs de koster kan nu thuiswerken.