Heilig Landstichting, Monseigneur Suysplein 4 - Kapel Stella Matutina
Uit Reliwiki
| Algemene gegevens | |
|---|---|
| Naam kerk: | Kapel Stella Matutina |
| Genootschap: | Rooms Katholieke Kerk |
| Provincie: | Gelderland |
| Gemeente: | Berg en Dal |
| Plaats: | Heilig Landstichting |
| Adres: | Mgr Suysplein 4 |
| Postcode: | |
| Inventarisatienummer: | |
| Jaar ingebruikname: | 1923 |
| Architect: | Stuyt, J. en Gerrits. P |
| Huidige bestemming: | kerk |
| Monument status: | Rijksmonument 523630(Klooster) 523622(Kruisberg) 523623(Heilig Graf}} |
Geschiedenis
Paters Montfortanen.
Monumentomschrijving Rijksdienst
Klooster
Het voormalige KLOOSTER "Stella Matutina" is in 1922-1923 gebouwd in opdracht van de Heilig-Land-Stichting voor de Paters Montfortanen naar ontwerp van architect J. Stuyt. De Heilig-Land-Stichting onderhandelde vanaf 1919 met de Paters Montfortanen over vestiging op het terrein van de Stichting. In het contract dat in 1922 werd getekend verplichtte de Stichting zich tot de bouw van een klooster terwijl de paters belast werden met het rondleiden van de bezoekers langs de monumenten op het terrein. Tevens waren de paters nauw betrokken bij de redactie van het tijdschrift 't H. Land en bij conferenties die in het pelgrimshuis "Casa Nova" werden georganiseerd. Het klooster werd ingezegend op 3 april 1923. Het pand is momenteel in gebruik als kantoorgebouw van het Bijbels Openluchtmuseum.
Het vrijstaande en enigszins verhoogd gelegen pand bevindt zich nog juist op het terrein van het Bijbels Openluchtmuseum, en is gesitueerd aan de zuidzijde van de Mgr. Suyslaan naast de oorspronkelijke toegang van de Heilig-Land-Stichting. Direct ten noorden hiervan ligt het Mgr. Suysplein met de Cenakelkerk, de pastorie en het pelgrimshuis "Casa Nova".
Omschrijving
Gedeeltelijk onderkelderd pand van één en twee bouwlagen met platte daken op rechthoekig grondplan. De westelijke travee met de hoofdingang is éénlaags. De overige vier traveeën zijn tweelaags (het trappenhuis is iets lager uitgevoerd). Het overstek van de platte daken rust op bewerkte klossen (getrapt).
De bakstenen GEVELS zijn in kruisverband gemetseld en boven het trasraam wit gepleisterd. Het trasraam reikt tot aan de venster-lekdorpels van de begane grond en wordt afgesloten door een rollaag. Ter hoogte van de verdiepingsvloer bevindt zich in het midden van elke vensteras een wit tegeltje waarop in rood het Jeruzalemkruis is afgebeeld. De tweede bouwlaag wordt horizontaal geleed door drie uitspringende banden ter hoogte van de vensterdorpels. Deze banden en de venster-lekdorpels zijn groen geschilderd.
De uitgespaarde muuropeningen zijn voorzien van een geprofileerde gepleisterde omlijsting. De omlijstingen in combinatie met de achter in de muur geplaatste ramen vormen een opvallend gevelreliëf met veel licht- en schaduwwerking. De vensters, met enkelruits draairamen en vierkante enkelruits bovenlichten, zijn enkelvoudig en als twee- of drielicht uitgevoerd. Een uitzondering hierop vormen de vensters in de noordgevel ter plaatse van het trappenhuis. In deze travee bevinden zich een kelderlicht in het trasraam, een rechthoekig enkelruits raam met twee flankerende toiletraampjes in de eerste bouwlaag, een driedelig houten kozijn met kalf en gekleurde glas-in-loodramen in de tweede bouwlaag. Alle gevels hebben een regelmatige en nagenoeg symmetrische indeling.
Aan de noordoost-zijde bevindt zich een éénlaags wit gepleisterd bijgebouw met plat dak, dat middels een wit gepleisterd poortje met ezelsrug en opgeklampte rondboogdeur aansluit op de noordoostelijke hoek van het hoofdgebouw. De westgevel is voorzien van twee steunberen en een rechthoekig venster met drielicht. De overige gevels worden door lisenen onderverdeeld in elk twee rechthoekige spaarvelden. De noordgevel is blind. De oostgevel bezit een vierruits draairaam. In de zuidgevel bevinden zich recht gesloten houten deuren, een vierruits draairaam en een rechthoekig venster met drielicht (horizontale roedenverdeling). De indeling van het sober uitgevoerde INTERIEUR bestaat in beide bouwlagen uit een middengang met aan weerszijden vertrekken (merendeels ter breedte van één vensteras). Meerdere kamers bezitten nog oorspronkelijke en eenvoudig uitgevoerde elementen, zoals een zwart marmeren schoorsteenmantel, houten lambrizering en een wandkast met dubbele paneeldeur en geprofileerde omlijsting. De houten bordestrap met twee armen is voorzien van rechte spijlen en geprofileerde handlijsten met omgekrulde uiteinden.
Waardering
Voormalig KLOOSTER "Stella Matutina" uit 1922-1923.
- Van architectuurhistorische waarde als essentieel onderdeel van een verzameling gebouwen en objecten in oosterse stijl (qua ontwerp, materiaalgebruik en/of detaillering) die te samen het complex Heilig-Land-Stichting vormen. Het object valt op door de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp, zoals een opmerkelijke vormgeving (o.a. platte daken), bijzonder materiaalgebruik en een zorgvuldige detaillering. Het object is een goed en vrij gaaf voorbeeld in in- en exterieur van het werk dat architect J. Stuyt maakte in opdracht van de Heilig-Land-Stichting.
- Van stedenbouwkundige waarde als essentieel onderdeel van het complex Heilig-Land-Stichting dat cultuur- en architectuurhistorisch van nationaal belang is. Het object is van bijzondere betekenis wegens de landschappelijk fraaie situering, welke verbonden is met de aanleg van het complex en de opbouw van de rondgang over het terrein.
- Van cultuurhistorische waarde als essentieel onderdeel van het complex Heilig-Land-Stichting dat een bijzondere en tevens zeldzame uitdrukking vormt van een religieuze ontwikkeling.
Kruisberg
Kunstmatig opgeworpen stenen KRUISBERG met CRYPTE, overeenkomstig de heuvel Golgota bij Jeruzalem waar Christus werd gekruisigd. Dit object werd in opdracht van de Heilig-Land-Stichting in 1915 gebouwd en vóór 1928 voltooid met drie MOZAIEKVOORSTELLINGEN van de tiende, elfde en dertiende statie naar ontwerp van P. Gerrits en uitgevoerd door de firma 'P. Beyer & Söhne-Mozaik-Köln'. De Kruisberg met het houten kruis symboliseert de twaalfde statie "Christus sterft aan het kruis". Op palmzondag 1915 werd het kruis op Golgota geplant. Binnen het complex van de Heilig-Land-Stichting maakt dit object onderdeel uit van het thema "lijdensweg van Christus".
De kruisberg is gesitueerd op het hoogste punt van de heuvel waarop de rooms-katholieke begraafplaats van de Heilig-Land-Stichting is aangelegd. De begraafplaats maakte tot 1988 onderdeel uit van het aangrenzende Bijbels Openluchtmuseum, maar functioneert sedertdien zelfstandig.
Omschrijving
De in beton uitgevoerde KRUISBERG heeft een onregelmatig grondplan. Aan de noordzijde begint een zacht stijgende opgang die langs de rand van de berg omhoog klimt en eindigt op de top bij een groot eenvoudig houten kruis. Langs deze hellingbaan zijn in de bergwand teksten gekrast en twee boognissen uitgespaard waarin MOZAIEKVOORSTELLINGEN van de tiende, elfde en dertiende statie zijn geplaatst. De tiende statie betreft het tafereel van de ontkleding. In het midden van de voorstelling is een soldaat bezig met het ontkleden van Christus. De voorover gebogen soldaat aan de linker zijde maakt een mengsel van wijn en azijn. Een hoger geplaatste militair kijkt van rechts toe. Tegen een neutrale achtergrond zijn drie houten taukruisen afgebeeld. De elfde statie betreft de kruisiging van Christus. Beulen zijn bezig om Christus en de twee moordenaars te kruisigen. In het midden van de voorstelling stapt Christus, gade geslagen door Johannes en Maria, op het voetenblok om plaats te nemen tegen het kruis. Links en rechts van Hem worden de twee moordenaars tegen de staande kruisen opgehesen, met touwen bij de armen vastgebonden en met spijkers door de voeten vastgenageld.
De dertiende statie betreft de kruisafname van Christus. Maria ondersteunt Christus die door Jozef van Arimatea van het kruis wordt gehaald. Zij worden omringd door Johannes, wenende vrouwen en de Romeinse soldaat die zijn geloof belijdt. Het kruis wordt bekroond door een bord met het opschrift: "JESUS VAN NAZARETH / DE KONING DER JODEN". De achtergrond bestaat uit een schematisch weergegeven kerkfront. In de berg is een CRYPTE opgenomen die aan de zuidwest-zijde toegankelijk is via een portiek met colonnade. De crypte heeft een kruisvormig grondplan. Het vrijstaande altaar staat opgesteld voor de kruisarm tegenover de ingang. De graven zijn in rijen van zes en in zes lagen hoog ondergebracht in de kruisarmen.
Waardering
Kunstmatige KRUISBERG met CRYPTE (1915) en drie MOZAIEKVOORSTELLINGEN (vóór 1928).
- Van architectuur- en kunsthistorische waarde als essentiële onderdelen van een verzameling aan de bijbelse geschiedenis ontleende gebouwen en objecten in oosterse stijl (qua ontwerp, materiaalgebruik en/of detaillering), alsmede van bijzonder belang voor het oeuvre van beeldend kunstenaar P. Gerrits. Deze vrij gaaf bewaard gebleven onderdelen van een voormalig devotiepark, thans onderdeel van de r.k. begraafplaats, vormen curiosa binnen de landelijke architectuur- en kunstgeschiedenis.
- Van stedenbouwkundige waarde als essentiële onderdelen van het complex Heilig-Land-Stichting dat cultuur- en architectuurhistorisch van nationaal belang is. De kruisberg is van bijzondere betekenis wegens de markante en landschappelijk fraaie situering, welke verbonden is met de aanleg van het complex en de chronologische opbouw van de rondgang over het terrein.
- Van cultuurhistorische waarde als essentiële onderdelen van het complex Heilig-Land-Stichting dat een bijzondere en tevens zeldzame uitdrukking vormt van een religieuze ontwikkeling.
Heilig Graf
De VEERTIENDE STATIE "Jezus wordt in het graf gelegd" is in 1916-1918 in opdracht van de Heilig-Land-Stichting uitgevoerd naar ontwerp van Piet Gerrits in de vorm van een kunstmatig opgeworpen stenen berg, voorstellende een rots met het uitgekapte HEILIG GRAF. Deze statie werd gewijd op Allerheiligen in het jaar 1918. Dit object maakt binnen het complex van de heilig-Land-Stichting onderdeel uit van het thema "de lijdensweg van Christus".
Het H. Graf is gesitueerd op het hoogste punt van de heuvel waarop de rooms-katholieke begraafplaats van de Heilig-Land-Stichting is aangelegd. De begraafplaats maakte tot 1988 onderdeel uit van het aangrenzende Bijbels Openluchtmuseum, maar functioneert sedertdien zelfstandig.
Omschrijving
De in beton uitgevoerde en met planten begroeide 'rots' heeft een onregelmatig grondplan. Aan de oostzijde is een portaal uitgespaard. De eenvoudig geprofileerde rechthoekige opening wordt aan de linker en rechter zijde ondersteund door een muurstijl. Boven het portaal zijn drie gestucte rozetten aangebracht. In de achterwand van het portaal bevindt zich de kleine ingang van de grafkapel die grotendeels is afgesloten door een ronde schijfvormige wentelsteen. Boven de ingang is een reeks kleine nisjes uitgespaard. Rechts van het portaal bevindt zich een kleine stenen trap die naar de top van de rots leidt. Op het flankerende bankje was oorspronkelijk een beeld van de schreiende Maria Magdalena geplaatst. In de overige zijden zijn enkele kleine openingen voor de grafkapel gerealiseerd. De rotswand is voorzien van ingekraste teksten.
Waardering
VEERTIENDE STATIE in de vorm van een rots met HEILIG GRAF uit 1916-1918.
- Van architectuurhistorische waarde als essentieel onderdeel van een verzameling aan de bijbelse geschiedenis ontleende gebouwen en objecten in oosterse stijl (qua ontwerp, materiaalgebruik en/of detaillering), alsmede van bijzonder belang voor het oeuvre van beeldend kunstenaar P. Gerrits. Dit vrij gaaf bewaard gebleven onderdeel van een voormalig devotiepark, thans onderdeel van de r.k. begraafplaats, vormt een curiosum binnen de landelijke architectuurgeschiedenis.
- Van stedenbouwkundige waarde als essentieel onderdeel van het complex Heilig-Land-Stichting dat cultuur- en architectuurhistorisch van nationaal belang is. Het object is van bijzondere betekenis wegens de markante en landschappelijk fraaie situering, welke verbonden is met de aanleg van het complex en de chronologische opbouw van de rondgang over het terrein.
- Van cultuurhistorische waarde als essentieel onderdeel van het complex Heilig-Land-Stichting dat een bijzondere en tevens zeldzame uitdrukking vormt van een religieuze ontwikkeling.