Handelingen

Groningen, Broerstraat - Martinus (1895 - 1982)

Uit Reliwiki


Bezig met het laden van de kaart...
Algemene gegevens
Naam kerk: Martinus
Genootschap: Rooms Katholieke Kerk
Provincie: Groningen
Gemeente: Groningen
Plaats: Groningen
Adres: Oude Kijk in 't Jatstraat - Broerstraat
Postcode:
Inventarisatienummer: 00578
Jaar ingebruikname: 1895
Architect: Cuypers, P.J.H.
Huidige bestemming: gesloopt 1982
Monument status: Rijksmonument (later afgevoerd)

Geschiedenis

Dit was een grote neogotische kerk, zonder toren, maar met hoge beeldbepalende dakruiter op de kruising van schip en transept.

De Sint Martinuskerk was, na de Sint Jozefkerk, de tweede Katholieke parochiekerk na het schuilkerk-tijdperk in de stad Groningen. Het gebouw was de oude kloosterkerk van de paters Franciscanen, die hun klooster in 1580 hadden moeten verlaten. De parochie had de kerk in gebruik vanaf 1836. Toen rond 1890 de bouwkundige staat van de oude middeleeuwse kerk dusdanig slecht bleek, dat nieuwbouw eigenlijk goedkoper zou zijn, werd aan P.J.H. Cuypers opdracht gegeven om een nieuw kerkgebouw te ontwerpen. Cuypers leverde op de fundamenten van de middeleeuwse voorganger een grootse kruiskerk, een driebeukige neogotische kruisbasiliek zonder toren, maar met een forse, hoge dakruiter op de viering. De kerk was vrij sober aangekleed: gepleisterde wanden en bakstenen kruisribgewelven, stergewelf over de viering. De inventaris, zoals altaren, was afkomstig uit het atelier Mengelberg in Utrecht.

Bij het (her)oprichten van het bisdom Groningen in 1956 werd deze kerk verheven tot kathedraal, een functie die zij behield tot de sluiting van het kerkgebouw in 1970. Formeel was de kerk nog kathedraal tot 1982, waarna bij pauselijk besluit de bisschopszetel zetel officieel werd overgedragen aan de Sint Jozefkerk aan de Radesingel.

Naar aanleiding van het verheffen tot kathedraal in 1956 werd het interieur van de St. Martinuskerk rond 1960 gemoderniseerd en grotendeels ontdaan van zijn neogotische inrichting; in de koorafsluiting zijn toen moderne, kleurrijke, mooie, glas-in-loodramen geplaatst.

De kerk bezat een tweeklaviers orgel van de bouwer Maarschalkerweerd te Utrecht. Het pijpwerk van dit instrument is bewaard gebleven en bevond zich tot 2011 in de St. Martinskirche te Beckum (Duitsland). Orgelbouwer Adema heeft in 2012 opdracht gekregen het pijpwerk van dit orgel van Maarschalkerweerd te gebruiken voor een nieuw te maken orgel voor de R.K. St. Jeroenkerk te Noordwijk (bisdom Rotterdam).

Na het sluiten van de kerk is, in tweede helft jaren 1970, nog sprake geweest van behoud van het gebouw en ombouw tot Universiteitsbibliotheek, hiervan bestaan diverse interessante (ontwerp)tekeningen. Maar in de zomer van 1982 viel het gebouw toch onder de slopershamer. Een gedenksteen bij de ingang van de moderne Universiteitsbibliotheek, die verrees op deze gewijde grond, is het enige wat nog verwijst naar de Sint Martinuskerk van Groningen. De stoffelijke overschotten die bij de afbraak zijn gevonden onder de kerkvloer kregen een laatste rustplaats op het R.K. kerkhof aan de Verlengde Hereweg te Groningen. Daar is in een klokkenstoel ook één van de luidklokken van de Sint Martinuskerk herplaatst. Verschillende andere inventarisstukken (godslamp, credenstafel, deuren, glas-in-lood) kregen een plaats in de nieuw gebouwde Abrahamkapel aan de Atensheerd in Groningen. Een deel van de gebrandschilderde ramen werd herplaatst in de St. Willibrorduskerk in Ter Apel.

Het adres dat hierboven vermeld staat, betreft het postadres van de pastorie. De kerk stond tegenover het Academiegebouw, aan de Broerstraat (een herinnering aan de Broerkerk van de Paters Franciscanen).

Geschiedenis vervolg

De rooms-katholieke Sint-Martinuskerk (ook: Martinuskerk) in Groningen, niet te verwarren met de gotische Martinikerk in diezelfde stad, verrees in 1895 op de plaats van de middeleeuwse Broerkerk, tegenover het Academiegebouw.

De neogotische, bakstenen basiliek werd ontworpen door de architect P.J.H. Cuypers. Hij liet zich hierbij inspireren door het ontwerp van de vroegere Broerkerk. Om de kerk te onderscheiden van de eerder gebouwde Sint-Jozefkerk, kreeg het gebouw ook een transept. Het interieur was sober, met ronde natuurstenen zuilen. De grootse ruimtewerking die ontstond door de toepassing van de grote en hoge scheibogen verraste zelfs de architect zelf. De apsis had zeer smalle lancetvensters. Een toren was niet haalbaar en in plaats daarvan werd een houten vieringtoren (in de stijl van Viollet-le-Duc) en een veelhoekige, smalle traptoren naast de voorgevel geplaatst. Het was met een bouwsom van 132.000 gulden de duurste katholieke kerk die in Groningen gebouwd was sinds de reductie. In 1956 werd de kerk, bij de stichting van het bisdom Groningen, tot kathedraal verheven.

In 1970 werd de kerk aan de eredienst onttrokken. Nadat gebleken was dat het te duur was om de kerk om te bouwen tot universiteitsbibliotheek, werd de inmiddels al enige tijd leegstaande Martinuskerk in 1982 afgebroken en vervangen door een nieuw bibliotheekgebouw.

Het beeld Christus Koning van Edelsmidse Brom dat in 1936 bij de kerk was geplaatst, werd herplaatst op het R.K. Kerkhof in de stad.

Externe links

Afbeeldingen

Exterieur

Interieur

Sloop, juli 1982

  • Op zoek naar met name kleurenafbeeldingen van het koor met de mooie moderne glas-in-lood ramen.