Handelingen

Groenlo, Kerkstraat 8 - Sint Calixtusbasiliek

Uit Reliwiki


Bezig met het laden van de kaart...
Algemene gegevens
Naam kerk: Calixtus
Genootschap: Rooms-Katholieke Kerk
Provincie: Gelderland
Gemeente: Oost Gelre
Plaats: Groenlo
Adres: Kerkstraat 8
Postcode: 7141BA
Inventarisatienummer: 11527
Jaar ingebruikname: 1908
Architect: Jan Stuyt (1868 - 1934) en Joseph Cuypers (1861 - 1949)
Huidige bestemming: kerk
Monument status: Rijksmonument 18163

Geschiedenis

Buitengewoon belangrijke, grote late neogotische kerk met hoge toren. Verheven tot Basiliek in 2014.

Monumentomschrijving Rijksdienst

St. Calixtus. 1906-1908 door Joseph Cuypers (1861 - 1949) en Jan Stuyt (1868 - 1934). Kruisbasiliek, geinspireerd op de late Nederrijnse gotiek met vijfbeukig koor en diagonaal geplaatste, vijfzijdig gesloten kapellen op de hoek van de zuidelijke koorzijbeuk en naast de toren.

Geprofileerde bakstenen pijlers, laag aanzettende net- en stergewelven. De ten opzichte van de gotiek vrije detaillering van verscheidene onderdelen wijst op de late plaats van de kerk in het oeuvre van de architectencombinatie Cuypers-Stuyt.

opname 12-08-2009, André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.
opname 12-08-2009, André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

Hoge, met nissen versierde toren, begeleid door een veelhoekige traptoren en bekroond door een achthoekige naaldspits met topkoepeltje en peer. In het koor vijf gebrandschilderde ramen van Otto M.M. Mengelberg, ca. 1910. De ramen vormen een compositie, voorstellende de Aanbidding van het Lam, naar Apocalyps 14,3. In de Maria-kapel twee ramen (Maria geeft de Rozenkrans aan Dominicus en O.L. Vrouw van de berg Karmel), vermoedelijk ook van Mengelberg, gedateerd 1914. In de Jozefkapel en raam met de dood van Jozef, in de aangrenzende Calixtuskapel vijf ramen met scenes uit het leven van de H. Familie, vermoedelijk ook van Mengelberg, een gedateerd 1914. In de westgevel, boven de orgeltribune, een groot raam, ongesigneerd en ongedateerd van Gerard ten Horn (1944) en vervaardigd in de ateliers van de fa G. Mesterom & Zn te Bunde bij Maastricht, voorstellende zingende en musicerende engelen rondom de H. Cecilia en de H. Gregorius. Ook de ramen in de zuidelijke transeptgevel (Het Laatste Oordeel) en in de noordelijke transeptgevel (de Zondeval, belofte der Verlossing, stamboom van Jesse) zijn van ten Horn. Zij dateren van respectievelijk 1950 en 1952.

De overige ramen zijn - afgezien van die in beide transeptgevels, die niet onder bescherming vallen - van Joan Colette, gemaakt tussen 1925 en 1935: in de lage transeptarmen Willibrordus en Bonifatius, in de zuiderzijbeuk Elisabeth en Liduina, in de noorder Bernardus en de pastoor van Ars. In de doopkapel drie kleine ramen met Mozes in het mandje in de Nijl, de Doop van Christus in de Jordaan door Johannes de Doper en de doop van een kind. Colette vervaardigde ook de monumentale muurschilderingen in de kerk, die zich alle, uitgezonderd die in de Mariakapel, ter hoogte van de scheibogen bevinden, waarboven zich in de lichtbeukzone engelen bevinden. De schilderingen dateren uit de periode 1927-1932. Op de noordwand van het schip de vier grote westerse kerkvaders Hieronymus, Ambrosius, Augustinus en Gregorius de Grote en op de zuidwand de vier grote oosterse kerkvaders Athanasius, Basilius, Gregorius van Nazianze en Johannes Chrysostomos. Tegen de westwanden van het transept in een stijl ontleend aan de miniatuurkunst, voorstellingen ontleend aan de Handelingen. Op de tegenoverliggende oostelijke transeptwanden van links naar rechts: de Aanbidding van de herders, de Doop in de Jordaan, het Laatste Avondmaal en Pinksteren. In de westelijke koortravee, op de zijwanden twee aan twee de vier evangelisten. In de ruimte links van de Mariakapel Christus aan het Kruis en in de Mariakapel de Verkondiging aan Maria. Mechanisch torenuurwerk J. van de Kerkhof, Aarle-Rixtel, later voorzien van elektrische opwinding. Van oorsprong pneumatisch orgel met twee manualen en vrij pedaal, in 1926 gebouwd door S.P.H. Adema uit Amsterdam, voor de H.H. Nicolaas en Barbarakerk, bijgenaamd "De Liefde", te Amsterdam. In 1994 overgeplaatst naar Groenlo en voorzien van een nieuwe elektrische tractuur die niet onder de bescherming valt.

Van het werk van de firma Adema is relatief weinig bewaard gebleven. Aangezien van dit instrument het klankbeeld redelijk gaaf bewaard is, karakteristiek voor het werk van deze maker en vrij uniek voor het werk van een Nederlandse orgelmaker.

In de media

Uit Reformatorisch Dagblad, 9 juni 2011.

De toren van de rooms-katholieke Calixtuskerk in Groenlo (Achterhoek) staat in de steigers. Hij krijgt nieuw voegwerk, de galmgaten worden dichtgemaakt voor vogels en er wordt geschilderd. Aan de binnenkant krijgt de toren nieuw stucwerk en worden de trappen aangepast. Tot in september is de toren niet te beklimmen. De kerk blijft gewoon toegankelijk.

Uit Reformatorisch Dagblad, 12 augustus 2014.

Paus Franciscus heeft de H. Calixtuskerk in Groenlo in de Achterhoek verheven tot basiliek. Dat maakte het aartsbisdom Utrecht dinsdag bekend. Gelderland had geen basiliek meer sinds de Walburgiskerk in Arnhem geen dienst meer doet als kerk. Daarnaast is de H. Calixtuskerk het centrum van een zeer actieve parochie. Zondag is er bijvoorbeeld een gebedsuur voor het lot van de christenen in Syrië en Irak. Mensen kunnen daar een kaarsje opsteken. Pastoor De Jong van de parochie is erg verheugd over de uitverkiezing van „zijn” kerk. „Het is een eer en een stimulans voor de hele parochiegemeenschap”, zei hij.

Er zijn in de wereld vier zogenoemde grootbasilieken. Die staan allemaal in Rome. Daarnaast heeft een aantal basilieken in Italië een bijzondere titel. Nederland heeft 25 zogenoemde kleinbasilieken. Alleen de paus kan een kerk de eretitel basiliek geven. Kerken moeten daarvoor monumentaal zijn en de parochie moet vitaal zijn. De H. Calixtuskerk uit 1908 is onlangs gerestaureerd en is een rijksmonument. De basiliek in Groenlo is genoemd naar Calixtus I, paus in de 3e eeuw. De titelkerk van kardinaal Wim Eijk in Rome is ook aan Calixtus toegewijd. Het is nog niet bekend wanneer kardinaal Eijk de basiliek zal proclameren. Op die datum worden ook het eigen wapen van de basiliek en de bijbehorende wapenspreuk bekendgemaakt.

Externe links

Afbeeldingen

Exterieur

Interieur