Deventer, Graaf van Burenstraat 12 - Geref. Kerk Vrijgemaakt

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Geref. Kerk Vrijgemaakt
Genootschap:	Geref. Kerken in Ned. Vrijgemaakt
Provincie:	Overijssel
Gemeente:	Deventer
Plaats:	Deventer
Adres:	Graaf van Burenstraat 12
Postcode:	7411RW
Sonneveld-index:	10019
Jaar ingebruikname:	1890
Architect:	Mulock Houwer, J.A.
Huidige bestemming:	Trouwlocatie
Monument status:	Rijksmonument 510741

Geschiedenis

Zaalkerk in neogotische vormen zonder toren. Oorspronkelijk gebouwd als Ned. Hervormd Evangelisatielokaal, in het noorden van het centrum van Deventer.

Het evangelisatiegebouw met kosterswoning op de hoek van de Graaf van Buren- en de Boedekerstraat is in 1890-'91 gebouwd. De kerk is gebouwd op de plaats en wellicht op de fundering van de Noorderbergpoort, deels op het talud, deels in de bedding van de voormalige Buitengracht. Mejuffrouw Maria Crommelin uit Wilp heeft de grond van de gemeente gekocht en de bouw van de kerk mogelijk gemaakt. De kosten van de bouw bedroegen fl. 1572,50 voor de grond, fl. 9759 voor de aannemer en fl. 1046,77 voor het meerwerk. Crommelin verhuurde de kerk voor fl. 400 per jaar aan Cornelis van Lindonk, evangelist der Evangelisch Protestantse Vereniging. Archiefstukken vermelden de naam van Mulock Houwer, wellicht is het ontwerp in Neorenaissancestijl van zijn hand. De aannemer was J. Witteveen uit Leeuwarden. Per 1 juli werd het gebouw voor 3 jaar verhuurd aan dhr. C. van Lindonk, evangelist van de Nederlandsche Evangelische Protestantsche Vereniging te Deventer. In 1919 verviel het gebouw aan het bestuur van de Vereniging tot Evangelisatie “Rehoboth” te Deventer. In 1934 werd de toegang van de kerk gewijzigd en de open plaats overdekt. In 1936 werd de boogconstructie boven de toegangsdeuren vervangen door een betonnen latei en werden de drie hierboven gelegen ramen naar beneden uitgebroken. Architect J.Koning voerde in 1938 een verbouwing uit waarbij er grotere kozijnen boven de ingang werden geplaatst om meer licht in de hallen en in de kamer van de conciërge te verkrijgen. Hierbij werd de raamindeling gewijzigd en het middenkozijn verbreed. Tot het eind van de Tweede Wereldoorlog was de kapel in gebruik waarna een nieuw gebouw aan de Johannes van Vlotenlaan in gebruik werd genomen. Het gebouw aan de Graaf van Burenstraat werd verhuurd aan de Hervormde Kerk. In 1973 werd het gebouw gekocht door de Vrijgemaakte Gereformeerde Kerk, die daar tot 2009 kerkte toen het werd verkocht aan veilinghuis Hondius. Momenteel (2012) staat het weer te koop. Doordat door de ongelijkmatige bodemgesteldheid de kerk aan de grachtzijde was verzakt, werden er in 1978 /79 betonnen pijlers aangebracht ter versteviging van de fundering. Opvallend is de terughoudendheid van de architectuur; alleen de hoge vensters met tracering geven aan dat hier een religieus gebouw staat. In het evangelisatiegebouw waren een kerkzaal, een bestuurskamer, een catechisatielokaal en een kosterswoning ondergebracht. Van de kosterswoning en de overige ruimtes is de indeling deels gewijzigd. Het glas-in-lood is in 1949 vernieuwd door de firma Van der Wijk & Co. uit Deventer. De orgelkas dateert van de bouw, het (niet beschermde) orgel is samengesteld uit orgelonderdelen van diverse kerken.

2023 - De gemeente heeft de Hervormde Kapel aangewezen als vaste locatie om huwelijken en geregistreerde partnerschappen te sluiten. Paren moeten de gemeente dan wel vragen om de locatie voor één dag aan te wijzen als trouwlocatie. Daarvoor worden extra leges in rekening gebracht. Om die kosten te voorkomen, wijst de gemeente veelgebruikte trouwlocaties aan als vaste locaties. De Hervormde Kapel is een populaire trouwlocatie.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Het Evangelisatiegebouw, waarin opgenomen een zaalkerk, is in 1890-'93 gebouwd in opdracht van de Vereniging tot Evangelisatie in en ten bate van de Hervormde Kerk Rehoboth. Archiefstukken vermelden de naam Mulock Houwer, wellicht is het ontwerp in Neo-Renaissance stijl van zijn hand. De aannemer was J. Witteveen uit Leeuwarden. Opvallend is de terughoudendheid van de architectuur; alleen de hoge vensters met tracering geven aan dat hier een religieus gebouw staat. In het evangelisatiegebouw zijn (waren) ondergebracht een kerkzaal, een bestuurskamer een catechisatielokaal (thans vergaderzaal en nieuwe hal beneden) en een kosterswoning. Van de kosterswoning en de overige ruimtes is de indeling deels gewijzigd.

De kerk is gebouwd op de plaats en wellicht op de fundering van de Noorderbergpoort, deels op het talud, deels in de bedding van de voormalige Buitengracht. Het pand ligt thans op de hoek van de Graaf van Buren- en de Boedekerstraat. Door de ongelijkmatige bodemgesteldheid is de kerk aan de grachtzijde (N) verzakt.

Mejuffrouw Maria Crommelin uit Wilp heeft de grond van de gemeente gekocht en de bouw van de kerk mogelijk gemaakt. De kosten van de bouw bedroegen fl. 1572,50 voor de grond, fl. 9759 voor de aannemer en fl. 1046,77 voor het meerwerk. Crommelin verhuurde de kerk voor fl. 400 per jaar aan Cornelis van Lindonk, evangelist der Evangelisch Protestantse Vereniging. In 1973 is het gebouw verkocht aan de Gereformeerde Kerk (Vrijgemaakt) te Deventer.

Het glas-in-lood is in 1949 vernieuwd door de firma Van der Wijk & Co. uit Deventer. De orgelkas dateert van de bouw, het (niet beschermde) orgel is samengesteld uit orgelonderdelen van diverse kerken.

Omschrijving

Evangelisatiegebouw met kerkzaal, opgetrokken in baksteen vanaf een rechthoekige plattegrond, het kerkdeel over één bouwlaag, het overige deel over twee bouwlagen, onder met Friese pannen gedekte afgeknotte schilddaken.

Het gebouw staat op een gepleisterde plint. Links in de oostgevel bevindt zich de entree onder een latei. Erboven een rechtgesloten drieruitsvenster onder segmentbogen bekroond met drie steekkapjes. Links van het drielicht een arkeltorentje met kegeldak. Het geveldeel links van de entree ligt iets terug. Hier op de begane grond een tweeruits schuifvenster en op de verdieping een klein liggend venster.

Beide gevels van de kerkzaal (N en O) hebben een driedeling met een middenrisaliet onder een steekkap met tuitgevel. In de geveltop een rond venster. In de oostgevel in iedere travee een hoog rondgesloten venster met tracering, in de noordgevel zijn de flankerende traveeën smaller en zijn de vensters aan de onderzijde dichtgemetseld. Op de afgesnoten hoek eenzelfde smalle travee als in de noordgevel. Ter hoogte van de raamdorpels loopt een waterlijst, onder de daklijst een uitgemetseld fries.

Interieur. Het interieur van de kerkzaal verkeert in originele staat. De kerk is afgedekt met een onderspannen houten dakstoel waarvan de constructieve delen in het zicht zijn gelaten. Tegen de noordwand staat een podium met daarop de preekstoel onder een luifel en aan weerszijden vier dwarsgeplaatste banken, het geheel voor een houten lambrizering. Voor de zuidwand een balkon op gietijzeren kolommen. Het middendeel waar het (niet beschermde) orgel staat is breder.

Waardering

Evangelisatiegebouw met zaalkerk van algemeen architectuurhistorisch en stedenbouwkundig belang vanwege:
De typologie waarin verschillende evangelisatieruimten verenigd zijn in één gebouw
De architectonische detaillering van delen van de gevel
De beeldbepalende ligging
De gaafheid van met name de kerkzaal wat betreft het interieur