Deventer, Broederenstraat 18 - Broederenkerk

Bezig met het laden van de kaart...

{"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"70%","height":"450px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"zoom":false,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"image layers":[],"overlays":[],"resizable":false,"fullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"cluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","clicktarget":"","imageLayers":[],"locations":[{"text":"","title":"","link":"","lat":52.25448,"lon":6.15714,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Algemene gegevens
Naam kerk:	Broederenkerk
Genootschap:	Rooms Katholieke Kerk
Provincie:	Overijssel
Gemeente:	Deventer
Plaats:	Deventer
Adres:	Broederenstraat 18
Postcode:	7411LB
Sonneveld-index:	10047
Jaar ingebruikname:	15de eeuw
Architect:
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 12543

Geschiedenis

Broederenkerk vanuit het westen. A. Roks 31-03-2007

Historische kloosterkerk met dakruiter in het centrum van Deventer. Nu de centrale R.K. parochiekerk van Deventer en directe omgeving.

De R.K. Broederenkerk is een tweebeukige gotische hallenkerk, vermoedelijk gesticht in 1335 door Eleonora, de Engelse koningsdochter en vrouw van Reinoud II van Gelre, als kerk van de Minderbroeders Franciscanen. Thans is de kerk de R.K. parochiekerk van de H. Lebuïnus. De Franciscanen waren actief in de zielzorg en maakten van hun kerk, hoewel er geen parochie aan verbonden was, een levend centrum van geestelijk leven. Broederschappen en gilden hadden er hun altaren en bijeenkomsten. De grondlegger van de geestelijke vernieuwingsbeweging de Moderne Devotie, Geert Grote (14e eeuw) en zijn volgelingen, de Broeders en Zusters van het Gemene Leven, kwamen vaak in deze kerk. De kerk heeft een iets bredere zuidbeuk en een wat smallere noordbeuk en bevat nog haar oorspronkelijke kappen uit de eerste helft van de 14e eeuw. De constructie daarvan is voor Nederland uniek te noemen. Het oudste deel van de kerk bestaat uit het koorgedeelte van de zuidbeuk - het hoofdkoor - dat mogelijk uit de tweede helft van de 14de eeuw stamt. Omstreeks 1400 werd dit deel uitgebreid met een schip, viering en een noordelijke dwarsarm. Mogelijk kwam toen ook een lagere noordelijke zijbeuk tot stand. Omstreeks 1435 is het noordelijke zijkoor toegevoegd, waarna men in het midden van de 15de eeuw de noordelijke zijbeuk op gelijke hoogte met de hoofdbeuk heeft gebracht. Omstreeks 1470 heeft men het hoofdkoor naar het oosten verlengd en het een driezijdige koorsluiting gegeven. Inwendig is de kerk voorzien van kruisribgewelven. In de vier westelijke pijlers zijn oudere zuilen aangetroffen. In 1569 werd het klooster door de Minderbroederconventuelen, wier gedrag al herhaaldelijk ergernis had gegeven, verlaten en opnieuw bevolkt door Minderbroederobservanten. Deze bewoners maakten in 1578 plaats voor de Augustijner regularissen wier klooster te Diepenveen was verwoest. Nauwelijks hadden de zusters van Diepenveen het klooster in gebruik genomen of zij moesten het op haar beurt verlaten. In 1579 namen de zegevierende hervormden de kerk in gebruik en herstelden haar daartoe in 1594. Vanaf 1688 diende het gebouw als kerk voor de Waalse gemeente. Na in 1795 tot militair magazijn te zijn ingericht, werd de kerk in 1799 aan de katholieken toegewezen, die haar in 1803 aan St. Lebuïnus wijdden. Naar plannen van de Rotterdamse architect H.J. van den Brink, met G. te Riele als opzichter, werd het noordelijke koor in 1865-'68 met één travee uitgebreid en de kerk voorzien van een nieuwe traptoren. Hij was een toonaangevend architect, vertegenwoordiger van de zogenaamde “stukadoorsgotiek” vóór Cuypers. Tevens verrees er een nieuw, neogotisch ingangsportaal. In 1886 werd de hoge neogotische dakruiter geplaatst ter vervanging van het bouwvallig geworden torentje. Ontwerper was waarschijnlijk de genoemde G. te Riele, inmiddels zelf architect. In 1941 werden de tufstenen westgevel en de afdekking van de contreforten en fleurons vernieuwd door A. Vosman jr., architect te Deventer. De kerk is in 1972 inwendig opnieuw gewijzigd, waarbij het liturgisch centrum werd verplaatst. Tijdens het verwijderen van de vloer werden in dat jaar een groot aantal grafzerken en stenen gevonden waarvan de belangrijkste in de nieuwe vloer zijn ingepast. In de jaren 1982-1984 is het gebouw grondig gerestaureerd in constructieve zin onder leiding van architectenbureau Roebbers en Klein Douwel. In 1992 is bij de entree van de kerk een stiltecentrum aangebracht. Dit wordt dagelijks door vele mensen bezocht om in de drukte van de stad tot rust en gebed te komen. Vlak na Kerstmis 2011 is een nieuwe restauratie van de Broederenkerk begonnen die naar verwachting tot Kerstmis 2012 zal duren.

Interieur

Gebrandschilderde ramen

De gebrandschilderde ramen zijn vervaardigd door twee van de meeste bekende katholieke ateliers, te weten Mengelberg in Utrecht en de gebroeders Nicolas in Roermond. Mengelberg maakte onder meer de Lebuïnus-taferelen (1915) in het grote schip, terwijl Nicolas de levens van Willibrordus (1911) en Bonifatius (1922) uitbeeldde.

Muurschilderingen

De muurschilderingen zijn van de hand van Jan Dunselman (1863-1931).

Uurwerk

Mechanisch torenuurwerk A. Vos & Zonen, Nuenen, 1887, later voorzien van elektrische opwinding, 4/4 uurwerk en angeluswerk. De beide luidklokken, Lebuïnus en Marcellinus genaamd, werden in 1949 door Petit & Fritsen te Aarle Rixtel vervaardigd.

Inventaris

Tegen de westmuur staat de grafzerk van de vermoedelijke stichteres Eleonora van Engeland (†1355). De kruiswegstaties uit 1857 door de Amsterdamse schilder C.F. Philippeau (1825-1897), die in 14 taferelen het leven van Christus verbeeldde; het doopvont uit 1852 van J.Th. Stracké (1817-1891); de preekstoel uit 1838 van de Deventer beeldhouwer G. van Poorten (1804-1874); de reliekschrijn uit 1891 van J.H. Brom.

Restauratie

Vlak na kerstmis 2011 is de restauratie van de Broederenkerk begonnen. Men hoopte met kerstmis 2012 de gerestaureerde kerk weer in gebruik te kunnen nemen. Deze restauratie duurt echter langer dan eerder voorzien. Nu hoopt men de kerk in de loop van 2013 weer in gebruik te nemen. De parochianen van de Broederenkerk, die tijdens de restauratie gesloten is, genieten intussen gastvrijheid in de H. Joannes Vianneykerk. De belangrijke reliekschrijn van de Heilige Lebuïnus staat tijdens deze restauratie tijdelijk opgesteld in laatstgenoemde kerk. Intussen is (begin 2013) het portaal van deze kerk onverminderd open als "Bidkapel". Vanuit dit portaal kan men, door enkele ruiten binnen de houten wand tussen portaal en kerk, het in restauratie zijnde interieur van de kerk gedeeltelijk zien. Rondom de voorgevel van de kerk staat tijdens de restauratie een houten schutting, met leuke beschilderingen.

Hoofdorgel

Het orgel uit 1868 werd gemaakt door de Duitse gebroeders Ibach uit Barmen met Hoofdwerk, Bovenwerk en vrij Pedaal. Het heeft een orgelkast van de hand van W.G. van Poorten. Het in 1955 door Verschueren aangebrachte Positief tussen de twee oude orgelkassen, valt buiten de bescherming. Het orgel is in 2014 gerestaureerd door firma Van Vulpen uit Utrecht. Het orgel is hersteld naar de oorspronkelijke situatie.

Op dinsdag 23 september 2014 werd het orgel van de rooms-katholieke Broederenkerk, gewijd aan de H. Lebuïnus, in Deventer opnieuw in gebruik genomen. Het orgel van Richard Ibach uit 1868 werd gerestaureerd en naar zijn oorspronkelijke toestand teruggebracht door orgelmakerij Gebr. Van Vulpen te Utrecht. In 1955 was het van oorsprong mechanische, tweeklaviers orgel van 32 registers omgebouwd tot een elektro-pneumatisch orgel, waaraan tussen beide orgeldelen een derde manuaal (Positief) werd toegevoegd. In de periode 2012 tot 2014 werd de uit de 14e/15e eeuw stammende Broederenkerk uitgebreid gerestaureerd en heringericht. Onderdeel van het restauratieproject vormde de reconstructie van het Ibach-orgel. Het is daarmee het tweede Ibach-orgel in dat in de afgelopen jaren is gereconstrueerd. In 2011 werd het orgel van de St. Gertrudiskerk in Bergen op Zoom in ere hersteld. Er zijn, ook in Duitsland, maar weinig instrumenten van Ibach die de tijd ongeschonden hebben doorstaan. Orgelmaker Richard Ibach uit Barmen (bij Wuppertal in Duitsland) kreeg in 1866 de opdracht om voor de in 1854 tot Rooms-Katholieke parochiekerk verheven Broederenkerk een orgel te bouwen. (bron: Orgelnieuws.nl)

Koororgel

Tijdens de restauratie van het hoofdorgel (2014) is er gebruik gemaakt van een koororgel. Dit orgel blijft nu permanent staan in de Broederenkerk. Bouwer en bouwjaar zijn niet bekend.

Monumentomschrijving Rijksdienst

De Broederenkerk. Oorspronkelijk kloosterkerk van de Deventer Minderbroeders, thans R.K. parochiekerk van de H. Lebuinus. In zijn huidige gedaante een tweeschepige hallenkerk, waarvan de zuidelijke beuk breder is dan de noordelijke. De zuidbeuk met het koor en de vierkante travee halverwege de noordbeuk zijn onderdelen van de XIV B/XV A kruisbasiliek, die blijkbaar oorspronkelijk het doel was. Het hoge zijkoor en de hoge noorderzijbeuk XVa/d. Neo-gotisch portaal tegen westwand van de zuidbeuk en uitbreiding van noordelijk koor met een travee, beide XIX B. Inventaris: grafzerk van Alianora van Engeland. Orgel in 1866 gemaakt door de firma Ibach met Hoofdwerk, Bovenwerk en vrij Pedaal. Het in 1955 aangebrachte Positief tussen de twee oude orgelkassen, valt buiten de bescherming. Mechanisch torenuurwerk A. Vos & Zonen, Nunen, 1887. Later voorzien van electrische opwinding, 4/4uurwerk en angeluswerk.

In de media

Verwijderd kruis na slechte staat topgevel. A. Roks 07-05-2011

• Uit De Stentor, 16 januari 2011

Broederenkerk "valt eindelijk in de prijzen"

De toekenning van de subsidie voor de restauratie van de Broederenkerk werd donderdag bekend gemaakt in Amersfoort. "We zijn eindelijk in de prijzen gevallen", zegt een opgetogen Bernard Assink, vice-voorzitter van het parochiebestuur Heilige Lebuïnus. Maar de parochie heeft de financiering van de restauratie nog niet helemaal rond. De totale kosten bedragen 2.9 miljoen. De provincie geeft nog eens 4,5 ton en de laatste 4,5 ton moet de kerk zelf bijeen krijgen. "Daarvoor kunnen we naar de gemeente gaan, een lening afsluiten bij het restauratiefonds en eigen middelen aanspreken", zegt Assink. De werkzaamheden zouden dit jaar nog moeten beginnen, dan kan de restauratie medio 2013 gereed zijn. De restauratie is volgens Assink en architect Coraline Vester van Kreek Architecten zeer urgent. "Het gaat om herstel van de constructie", zegt Vester. Assink somt de problemen op: de houten kapconstructie is aangetast door de boktor en door vocht. Door de slechte kap zijn al scheuren in de gewelven ontstaan. Om de kap te herstellen zal eerst de boktor verdelgd moeten worden. Dat gebeurt door middel van warmte. De kap wordt opgestookt tot 55 graden, daar kunnen de larven van de boktor niet tegen. En zij veroorzaken de schade. Waar nodig zullen aangetaste delen worden vervangen of versterkt. "We gaan niet de hele kap vervangen. Dat zou niet goed zijn want de kap is waarschijnlijk de oudste van Deventer. Hij stamt nog uit de middeleeuwen."

Het tweede grote zorgpunt is de westgevel, aan de kant van de Broederenstraat. "Die verkeert in slechte staat. Het voegwerk is niet meer goed en stenen zitten los", zegt Assink.

• Uit De Stentor 29 september 2014

Kardinaal Willem Eijk, aartsbisschop van Utrecht, heeft zondagochtend zijn zegen gegeven aan de gerestaureerde Broederenkerk. Zo'n 350 parochianen bezochten de bijzondere eucharistieviering in de Deventer binnenstadskerk. De afgelopen week waren er tal van activiteiten in de katholieke Broederenkerk om te vieren dat de restauratie, die meer dan een jaar vergde, is voltooid.

Externe links

• De kerk op Wikipedia
• Meer afbeeldingen op Wikimedia

Afbeeldingen

opname JvN 15-03-2003

opname JvN 15-03-2003

opname JvN 15-03-2003

opname JvN 15-03-2003

Exterieur

• 
• 

  Broederenkerk vanuit het westen. A. Roks 07-05-2011

• 

  Broederenkerk vanuit het westen. A. Roks 07-05-2011

• 

  Neogotisch westportaal. A. Roks 31-03-2007

• 

  Westgevels vanuit het zuidwesten. A. Roks 07-05-2011

• 

  Portaal noorder zijbeuk. A. Roks 07-05-2011

• 

  Westportaal vanuit het noordwesten. A. Roks 07-05-2011

• 

  Westzijde noorder zijbeuk vanuit het noordwesten. A. Roks 07-05-2011

• 

  Broederenkerk vanuit het noorden. A. Roks 07-05-2011

• 

  Voormalig vroeg 15e eeuws noorder transept (Overhoekse steunbeer). A. Roks 07-05-2011

• 

  Noorder zijbeuk en -koor vanuit het oosten. A. Roks 07-05-2011

• 

  Broederenkerk vanuit het noordoosten. A. Roks 07-05-2011

• 

  B.van Aller 2012 ©

Interieur

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

  opname JvN 15-03-2003

• 

Hoofdorgel na de restauratie van 2014

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Hoofdorgel voor de restauratie van 2014

• 
• 
• 
• 
• 
• 

Koororgel

• 
• 
• 
• 

Literatuur

Hogenstijn, C.M., De Broederenkerk in de geschiedenis van Deventer, Deventer 1981 Kuile, E.H. ter, De Nederlandse Monumenten van Geschiedenis en Kunst: Zuid-Salland, 's-Gravenhage 1964