Handelingen

Den Hoorn, Kerkstraat 5 - Protestantse Kerk

Uit Reliwiki

Bezig met het laden van de kaart...
Algemene gegevens
Naam object: Protestantse Kerk
Genootschap: Protestantse Gemeente Waal, Koog en Den Hoorn
Provincie: Noord-Holland
Gemeente: Texel
Plaats: Den Hoorn
Adres: Kerkstraat 5
Postcode: 1797AD
Sonneveld-index: 05325
Jaar ingebruikname: 1425
Architect:
Huidige bestemming: Protestantse kerk
Monument status: Rijksmonument 35239


Geschiedenis

Kerkje den hoorn.JPG

Historische kerk met toren.

Deze voormalige Nederlandse hervormde kerk is een van de drie kerkgebouwen van de Protestantse Gemeente De Waal, De Koog en Den Hoorn te Texel. De andere kerkgebouwen van deze kerkelijke gemeente: De Waal en De Koog.

Muurankers

De muurankers doen vermoeden dat de kerk gebouwd werd in 1646. Dat is niet juist. In het in de muur aangebrachte jaartal bouwden metselaars een rechte muur op de plek waar het koor is weggebroken.

Monumentomschrijving Rijksdienst

HERVORMDE KERK EN TOREN. De kerk bestaat nog slechts uit drie traveeën, in 1646 door de stenen topgevel afgesloten. Halfingebouwde toren, waarvan de beganegrond een grote spitsbogige ingangsnis vormt. In de kerk preekstoel uit de Remonstrantse kerk te Gouda. 3 gesneden friezen waarschijnlijk afkomstig van het vroegere doophek en van de preekstoel. Koperen lezenaar, doopbekkenhouder, kroon, XVII. Een klaviers orgel, in 1857 gemaakt door J.C. Scheuer. Klokkenstoel met klok van Butendiic, 15de eeuw, diam. 74 cm. Mechanisch torenuurwerk met elektrische opwinding.

Gebouwomschrijving SKKN en aangevuld met historische gegevens

Algemeen

In 1409 werd de houten kapel van het nieuwe dorp Den Hoorn afgebroken. Deze kerk behoorde bij de kerk in De Westen. Op dezelfde plaats werd een nieuwe kerk ervoor in de plaats gebouwd, deze kwam in 1425 gereed. In 1450 werd de kerk aan de westelijke zijde opengebroken om er een toren tegen aan te bouwen die gedeeltelijk in het schip werd gevat. De torenklok werd in 1461 gegoten door Rynout Butendick. Tussen 1514 en 1549 werd deze kerk een afzonderlijke parochie. Het altaar werd gewijd aan Sint Jacob.

Op 26 maart 1571 werd de kerk beschadigd en het interieur vernield door de watergeuzen. Veel beelden en andere zaken werden verbrand en in De Westen begraven. Kort daarna, in 1573, ging de kerk over naar de nieuwe godsdienst. In september 1602 heeft men de kerktoren hersteld en werd de toren een baken voor de scheepvaart. De vierkante toren was wel degelijk, maar de leien gleden van de spits af. Dit werd in 1624 gerepareerd. In 1646 is het koor afgebroken, en vijf jaar later werd de scheidingsmuur opgetrokken. In 1670 werd een nieuwe preekstoel aangebracht, afkomstig uit de Remonstrantse kerk te Gouda. De kerk werd te klein daarom werd in begin 1700 een gaanderij van hout opgetrokken. De randen werden afgewerkt met balken die van teksten zijn voorzien. In 1844 werd de kerk als volgt omschreven '... een klein, doch hoog gebouw zonder orgel, doch met eenen spitsen toren, die tot baak in zee dient en uit dien hoofde door het Departement van Marine onderhouden wordt.' Tegenwoordig is de toren eigendom van de burgerlijke gemeente.

In 1956-57 werd de kerk gerestaureerd door de architect C.W. Rooyaards uit Schoorl. Hierbij werd onder meer de uit 1923-24 daterende kerkekamer afgebroken en vervangen door een meer op de voorgaande aanbouw gelijkende kamer. Hierin werd een een schouw geplaatst afkomstig uit een huis in Oosterend op Texel. De kansel uit de in 1923 gesloopte Remonstrantse kerk te Bleiswijk, is waarschijnlijk rond 1927 in de kerk geplaatst. De muren van de kerk werden in 1993 hersteld.

Galerij

In 1701 heeft men langs drie wanden galerijen aangebracht, gedragen door Toscaanse zuilen. Op de rand van de galerij staat:

'Bewaert o Heer U volck hier U huys vergaert: Laat liefd en vrede soet met alle sijn gepaert. De haat en nijt verre van ons weeren. Trekt gij doch Heer wij sullen ons bekeren 1701. Maeckt in Godts huijs doch geen gedruis wilt stil hier weesen Wanner gij hoort dat Godes woort wort voorgelesen Maer waekt en bidt terwijl gij sit in deze kerck Wacht u fertijn groot ende kleyn van ydel werck. Soe wercken moet men doen als wij hier komen saemen Wacht na de segen Gods gaet dan in vrede Amen'

Klok

Hoewel de klok door de Inspecteur van Kunstbescherming als historisch gedenkstuk was aangemerkt werd in april 1943 de klok uit de toren alsnog gevorderd voor de Duitse oorlogsindustrie. De klok kwam echter nooit in Duitsland. Een Urker schipper die met zijn schip opdracht had bijna 200 klokken te verschepen liet zijn schip zinken op het IJsselmeer bij Urk. Na de oorlog werden de klokken geborgen en kwam de klok terug in Den Hoorn. De luidklok heeft een middellijn van 74 cm en de inscripte:

'AVE-MARIA-PLENA-DOMINUS-TECUM-RICOUT-BUTEN-DÜC-DECIT'

De klok is gegoten rond 1445 door de Utrechtse klokkengieter Ricout Butendicc. In de klokkenstoel is plaats voor twee klokken, Niemand weet waar nummer twee gebleven is., mogelijk verwoest door de watergeuzen of verkocht wegens geldgebrek. Er bestaan plannen voor het ter plaatse gieten van een tweede klok.

Op 16 december 2021 is de nieuwe klok uiteindelijk gegoten in de klokkengieterij te Finsterwolde. Op de letterrand staat: LAUDY FECIT ANNO DOMINI MMXXI - (Laura maakte mij in het jaar des Heren 2021). Wijdingskruisjes identiek aan de kruisjes van de oude klok. Op de flank: Een natuurgetrouwe afdruk van een jakobsschelp en de tekst: MIJN NAAM IS JAKOB (een klok spreekt altijd in de eerste persoon). Na de slag van 12 luidt Jakob 2 minuten lang de 'papklok' vroeger was dat het signaal voor landarbeiders om naar huis te gaan voor het middageten.

  • (Bron:De Hoornder januari 2022 nr. 459)

Orgel

Het was lange tijd onbekend wie het orgel in Den Hoorn had gebouwd. De grote overeenkomst met het orgel in Kuinre bracht echter als bouwer J.C. Scheuer naar voren. Nader onderzoek bevestigde deze lezing. Het orgel is op Texel gekomen dankzij organist Van Aken uit Apeldoorn, die men in 1856 als organist wilde aantrekken. Hij zou daartoe zijn eigen huisorgel meenemen. Omdat dit huisorgel niet voldeed is in 1857 een nieuw orgel bij Scheuer besteld. Het orgel is in 1975 door Flentrop gerestaureerd. In 1998 voerde Flentrop opnieuw een restauratie uit.

Externe links

In de media

  • UIt Texelse Courant, d.d. 21-12-2021

De kerktoren van Den Hoorn heeft sinds dit weekend zijn langverwachte klok. De nieuwe klok - die de naam Jacob heeft gekregen - kwam vrijdag naar het eiland en werd zaterdag in de klokkentoren gehesen naast de circa zeshonderd jaar oude Mariaklok.

Afbeeldingen

Exterieur

Let op de klimop tegen de achtergevel.

Interieur

Orgel