Beverwijk, Kerkstraat 37 - Grote Kerk
Uit Reliwiki
Algemene gegevens | |
---|---|
Naam kerk: | Grote Kerk |
Genootschap: | PKN Ned. Hervormd |
Provincie: | Noord-Holland |
Gemeente: | Beverwijk |
Plaats: | Beverwijk |
Adres: | Kerkstraat 37 |
Postcode: | 1941GC |
Sonneveld-index: | 05123 |
Jaar ingebruikname: | 16e |
Architect: | |
Huidige bestemming: | Culturele activiteiten |
Monument status: | Rijksmonument 9450 (kerk); 9448 (toren) |
Geschiedenis
Belangrijke middeleeuwse hallenkerk met hoge toren (65 m). Buiten gebruik voor reguliere Protestantse kerkdiensten in 2013. Sindsdien in gebruik voor diverse culturele activiteiten, o.a. orgelconcerten.
De Grote Kerk is een uit baksteen opgetrokken driebeukige hallenkerk, waarvan de zuidbeuk korter is dan de beide andere. Ze werd in de jaren 1592-1648 gebouwd op de muurresten van een 15de eeuwse kerk, welke in 1576, met geheel Beverwijk, door de Spanjaarden werd verwoest (slechts 9 huizen bleven gespaard). Van deze oude kerk, gewijd aan de Heilige Agatha, kan men de dikkere onderste muurgedeelten nog herkennen en ook de pilaren zijn nog gedeeltelijk van deze kerk. Van de kerk kwam de middenbeuk ± 1400, de noorderbeuk ± 1445 en de zuidbeuk en toren in 1475 gereed. Na een brand in 1912 werd de torenspits, in gewijzigde vorm, weer opgebouwd. Eigenaardig is dat de toren niet tegen de kerk werd gebouwd, maar daarvan door een tussenbouw, die door een ijzeren hek kan worden afgesloten, is gescheiden. In de kerk bevindt zich een prachtig Müller-orgel uit 1756 met fraai bewerkt front, geschonken door mevrouw Pels-Geelvinck, bewoonster van de buitenplaats Akerendam. De kerk is bevloerd met oude grafzerken, waaronder vele met oude huismerken en beroepsemblemen (troffel, bijl, schaaf, molen enz.). Van veel zerken zijn rond 1796, in de Franse tijd, de familiewapens weggehakt. Enkele van de zerken dateren uit de tijd voor de kerkhervorming, o.a. de fraaie priesterzerk uit 1523 van Claes Martens, dicht bij het orgel. De fraai bewerkte eikenhouten preekstoel uit 1610 werd in 1645 omgeven door een eikenhouten doophek met gebeeldhouwde leeuwtjes en een koperen boog. Op de kansel bevindt zich een z.g. Keurbijbel uit 1682.
- (Bron:Website kerkelijke gemeente)
- 2023 - De Protestantse Kerkgemeente Beverwijk lijkt eindelijk een nieuwe eigenaar te hebben gevonden voor de Grote Kerk. Ze overweegt daarbij een terugkeer naar het monumentale gebouw voor haar zondagse diensten - maar dan als huurder. De Vredevorstkerk aan de Laan der Nederlanden gaat in de verkoop. De dorpskerk in Wijk aan Zee op termijn ook.
Grafkapellen
Aan de oostgevel van het middenschip was een kapel gebouwd van het geslacht Reynst. Door vererving kwam de grafkelder in bezit van de in 1799 overleden Mr. Joan Graafland en zijn echtgenote Hester Hooft. Een nog aanwezig uit hout gesneden sierhek verschafte de toegang tot de kapel en kelder. De grafkapellen werden door de kerk onderhouden. Behalve de van Harencarspelkapel, daar waren legaten geschonken met als doel het onderhoud van hun kapel te bekostigen. Zo werd in 1858, op voorstel van C. Sumphius, die met het onderhoud van de kapellen was belast, de Van Harencarspelkapel schoon gemaakt en hersteld. Echter de kerkvoogdij vond het onderhoud van de andere kapellen een te zware last worden en stelde zich op het standpunt dat ze eigenlijk niet tot het kerkgebouw behoorden. Om van het onderhoud af te zijn besloten ze de kapellen met een halfsteensmuurtje dicht te metselen zodat ze buiten de kerk kwamen te liggen. Nadat hiervan melding werd gedaan in de dagbladen kwam er protest van de families Hogguer en Hoeufft van Velsen, de laatste als erfgenamen van het geslacht Corver en rechthebbende. Het gevolg was dat in 1871 de muurtjes werden weggebroken en de kapellen hersteld. Waarschijnlijk was de kapel van het geslacht Hooft-Graafland zodanig vervallen dat zij werd gesloopt. Er was geen protest van nabestaanden binnengekomen dus dit muurtje kon blijven staan. In 1875 kocht de familie Sluyterman van Loo de inmiddels buiten de kerk liggende grafkelder voor een bedrag van 200 gulden. Mr Willem Louis Sluyterman van Loo, vrederechter en later kantonrechter te Beverwijk werd in 1852 eigenaar van buitenplaats Akerendam. Drie van zijn dochters, Frederica Henrietta, Anna Hermina en Paulina Abigaël, bleven ongetrouwd en hielden na de dood van hun ouders Akerendam aan. Zij besloten het huis na hun dood over te dragen aan een stichting die het moest bestemmen voor ’huisvesting en verpleging van ongehuwde vrouwen uit den beschaafden stand. Deze stichting bestaat nog steeds en tijdens het voorzitterschap van Mr Lamoraal Willem Sluyterman van Loo werd grond verworven naast Akerendam waarop tussen 1977 en 1988 het complex Nieuw Akerendam werd gerealiseerd.
- (Bron:IJmuidercourant) april 2021.
Monumentomschrijving Rijksdienst
Kerk
- Rijksmonument 9450
Herv. Kerk. Driebeukige rechtgesloten hallenkerk, XIV-XV, door een lage tussenvleugel verbonden met de hoge westtoren. Renaissance poortje 1631. Preekstoel, doophek en -banken, koorafsluiting en twee herenbanken en kerkbanken XVII. Grafkapel, waarin tombe van Harencarspel, 1751. Grafkapel Corver, XVIIIa. Epitaaf-Coevenhoven, 1798. Zerk van de priester Claes Martensz, plm 1525 en andere grafzerken.
Toren
- Rijksmonument 9448
Toren van de Herv. Kerk. Een hoge westtoren, XVd. Klokkenstoel met klok van Nicolaus Muller, 1733, diam. 107,6 cm. Mechanisch torenuurwerk van Eijsbouts, 1914, is buiten gebruik gesteld.
Orgels
Müller-orgel
Het hoofdorgel is in 1756 gebouwd door Christian Müller (Amsterdam). Abraham Meere wijzigt in 1846 de dispositie van het Bovenwerk. In 1896 plaatst A.M.T. van Ingen (Haarlem) een nieuwe balg, zes jaar later wijzigt ook hij de dispositie van het Bovenwerk. In 1937 restaureert de firma H.W. Flentrop (Zaandam) het en wijzigt de toonhoogte. De oorspronkelijke situatie wordt in 1982-1983 gereconstrueerd na een restauratie door Flentrop Orgelbouw (Zaandam).
- (Meer info:Orgeldatabase)
Koororgel
Het koororgel, een kistorgel met frontpijpen, is in 1989 gebouwd door Louis J. Kramer (Boskoop).
- (Meer info: [1])
In de media
- Uit Nieuwe Rotterdamsche Courant, 21 Augustus 1912.
Hedenochtend omstreek, half zes is, tengevolge van het inslaan van den bliksem, brand uitgebroken in den toren van de Groote Kerk te Beverwijk. Het vuur ontstond aan de spits en breidde zich snel naar omlaag uit, wat den brand een zoo ernstig aanzien gaf, dat de Amsterdamsche brandweer te hulp geroepen moest worden, omdat men met eigen middelen niets tegen het op een groote hoogte woedende vuur kon uitrichten. Om 7 uur stortte de spits in en kwam in het inwendige van de kerk terecht. Bij het afzenden van dit bericht was het gevaar voor de kerk bezworen; van de ingeroepen hulp behoefde geen gebruik meer gemaakt te worden. Nader meldt men ons: De kerk hoeft veel geleden van het bluschwater; vooral het orgel is beschadigd. De 63 meter hooge toren was het eigendom van de gemeente Beverwijk en was gebouwd in oud-gothischen stijl. De kerk behoorde tot de Ned. Herv. gemeente. De toren was verzekerd voor f 86.000.
- Van de website PKN-Beverwijk 22 september 2013
22 september 2013: Laatste zondagse eredienst in de Grote Kerk Zoals bekend zal op 22 september aanstaande om 15:00 uur de laatste zondagse eredienst plaatsvinden in de Grote Kerk. Meer dan 1300 jaar geleden, rond het jaar 700 n. Christus staken de eerste christelijke zendelingen Willibrord en Bonifatius vanuit Engeland naar het huidige Nederland over om ons land te christianiseren. Waarschijnlijk al in 725 n. Christus werd op de plek van de Grote Kerk een kleine houten kapel gebouwd. Met het sluiten van de Grote Kerk doorbreken wij een traditie van 1300 jaar waar op deze plek van de Grote Kerk de christelijke eredienst werd gevierd. Met pijn in ons hart nemen wij afscheid in een laatste zondagse dienst in de Grote Kerk. Daarom houden wij een waardige viering waarin wij o.m. het Heilig Avondmaal zullen vieren. Dit sacrament, dat vele eeuwen gevierd werd op deze plek, symboliseert de gebrokenheid en broosheid van de mens en het leven, waarin wij tot God komen, vragende: hier zijn wij dan in onze naaktheid, neem ons aan zoals wij zijn. Tegelijkertijd is dit sacrament ook een teken van het nieuwe leven dat uit de dood verrijst, en daarmee is het een teken van hoop en vertrouwen. Wij zullen die zondag twee lezingen houden, Psalm 84 en Genesis 12. De overdenking neemt het Abraham verhaal op waarin Abraham de ingeving kreeg van God om huis en haard te verlaten en een nieuw begin te maken in een onbekend land. Dit zal voor hem tot zegen zijn. Aan het eind van deze bijzondere dienst zullen de attributen van het tafelzilver (sacrament van het Heilig Avondmaal), de schaal van het doopvont ( sacrament van de doop) en de paaskaars (symbool van het leven en het Licht van Christus) de kerk worden uitgedragen. Hiermee willen wij laten zien en voelen dat met deze handelingen de gewone zondagse erediensten zullen stoppen in de Grote Kerk. Met het Licht van de paaskaars uit de Grote Kerk zullen wij uiteindelijk de paaskaars ontsteken van de Vredevorst kerk in de dienst van 29 september 2013.