Waalwijk, Sint Jansplein 2 - Sint Jan de Doper: verschil tussen versies
Uit Reliwiki
(foto's gesorteerd op datum) |
kGeen bewerkingssamenvatting |
||
(31 tussenliggende versies door 7 gebruikers niet weergegeven) | |||
Regel 1: | Regel 1: | ||
[[Categorie:Object]] | [[Categorie:Object]] | ||
[[Categorie:MetKaart]] | [[Categorie:MetKaart]] | ||
[[Categorie:Rijksmonument]] | |||
[[Categorie:RK]] | [[Categorie:RK]] | ||
[[Categorie:Waalwijk]] | [[Categorie:Waalwijk]] | ||
Regel 7: | Regel 8: | ||
{ | {{#display_map:51.68987,5.06773|type=hybrid}} | ||
| | |||
{{infobox kerk | |||
| naam_kerk = Johannes de Doper | |||
| genootschap = Rooms-Katholieke Kerk | |||
| provincie = Noord-Brabant | |||
| gemeente = Waalwijk | |||
| plaats = Waalwijk | |||
| adres = Sint Jansplein 2 | |||
| postcode = 5141GR | |||
| jaaringebruikname = 1925 | |||
| oorspronkelijke_bestemming = Rooms-Katholieke kerk | |||
| huidige_bestemming = Rooms-Katholieke kerk | |||
| architect = H.W. Valk | |||
| monumentstatus = Rijksmonument {{Rijksmonument|444705}} | |||
| idnr = 08547 | |||
}} | |||
==Geschiedenis== | ==Geschiedenis== | ||
[[Afbeelding:Waalwijk St Jansplein ca(s)06092010jk.jpg|thumb|rihgt| | [[Afbeelding:Waalwijk St Jansplein ca(s)06092010jk.jpg|thumb|rihgt|250px|Waalwijk, St. Johannes de Doper, jk 06-09-2010 (situatie na sanering omgeving)]] | ||
Buitengewoon belangrijke, imposante, interbellumkerk, met koepel en toren, vroeg hoofdwerk van architect H.W. Valk. De kerk is niet georiënteerd; de as loopt van noord (voorgevel en toren) naar zuid (koepel en koorpartij). | |||
De voorganger van deze kerk was een Waterstaatskerk en eveneens een [[Waalwijk, Sint Jansplein - Johannes de Doper (1828 - 1923)|Sint-Johannes de Doperkerk]], en stond op nagenoeg dezelfde plaats. Daarom moest die eerst worden afgebroken om plaats te maken voor de nieuwe kerk. In die tussenperiode is gebruik gemaakt van een [[Waalwijk, Grotestraat 244 - Noodkerk St. Jan de Doper (1922 - 1926)|houten noodkerk]]. | |||
In de | In 2000 is de Sint Jansparochie samengegaan met de Mariaparochie. Op 9 mei 2002 herdacht de Sint Jan-Mariaparochie het 75-jarig bestaan van de kerk van Sint Jan de Doper. Met zijn 67 meter hoge toren is het een blikvanger in Waalwijk. De vorige kerken waren de huidige Ned. Herv. kerk, destijds gewijd aan Sint Joannes Baptista, een schuurkerk en een waterstaatskerk. Ter gelegenheid van het jubileum kregen alle parochianen een zeer lezenswaardig jubileumboekje. In de parochiekerk van de H. Johannes Baptist (1925, H.W. Valk) zijn eind 20ste eeuw de originele banken vervangen door klapstoeltjes. Het bleek geen succes. Najaar 2008 zijn de banken weer teruggeplaatst. Bovendien heeft orgelbouwer Pels en van Leeuwen het orgel gecompleteerd. | ||
In het jaar 2010 is een omvangrijke sanering van de omgeving afgerond. In het stedenbouwkundige plan is de kerk op een voortreffelijke wijze opgenomen. De hoofdentree is weliswaar nog steeds naar de Grotestraat georiënteerd, maar door de situering van de gebouwen naast de kerk is er een plein ontstaan waardoor de oostelijke ingang als hoofdingang fungeert. | |||
Onder de toren van de Sint Janskerk is de Mariakapel te vinden. De toegang tot de kapel was eigenlijk altijd afgesloten. Maar 15 mei 2011 is de kapel geopend en heeft bisschop Hurkmans de kapel ingewijd. De inrichting is heel eenvoudig. Wel zijn er zeven gebrandschilderde ramen met voorstellingen uit het leven van Maria, in 1970 aangebracht door pater Raymundus van Kessel. Hij woonde en werkte in de Abdij Mariënkroon te Nieuwkuijk. | |||
De | * 2016 Kerk is gerestaureerd. De toren heeft een nieuwe koperen bekroning gekregen. | ||
Sinds 2018 ook Poolse vieringen in de St. Jan de Doperkerk. | |||
==Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed== | |||
[[Afbeelding:Waalwijk St Jansplein be(s)02092010jk.jpg|thumb|rihgt|200px|toreningang (overgeplaatste hoofdingang voorm. Waterstaatskerk); jk 02-09-2010]] | |||
In 1923 door architect [http://nl.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Willem_Valk H.W. Valk] in neobyzantijnse stijl gebouwd achthoekig kerkgebouw gedekt door negentien koepels. | |||
De in | De in baksteen opgetrokken centraalbouw heeft als kern een achthoekige ruimte die door middel van paraboolbogen is verbonden zowel met het koor en de recht daartegenover liggende hoofdingang van de kerk, als met een rondom voerende processiegang; deze paraboolbogen steunen op pijlers die met pendentieven de grote twaalfhoekige middenkoepel dragen; in de processiegang scheibogen op kolommen; aan de linker- en rechter zijde pseudo-transeptarmen met aan het uiteinde toegangsportalen; deze portalen hebben links en rechts van de deur, tot net boven deurhoogte reikende, vlakgedekte aanbouwen met een driehoekige plattegrond; rechts naast de hoofdingang de zeszijdige toren met acht verdiepingen en een uurwerk met wijzerplaten aan alle zijden en daarboven rechthoekige galmgaten; als toren-ingang dient een neo-barokke poort, die afkomstig is uit de voormalige waterstaatskerk uit 1827. De doopkapel, eveneens op zeshoekige grondslag, bevindt zich links naast de hoofdingang. | ||
De grote meloenvormige middenkoepel steunt op een tamboer waarin klein rondboogvensters; vier koepels op halfcirkelvormige grondslag bevinden zich boven de processiegang; tien koepels op ellipsvormige grondslag zijn aangebracht boven het koor, boven de hoofdingang, en boven de beide ingangsportalen, boven de zijkapellen naast het koor en de hoofdingang, alsmede boven de pastorie; twee meloenvormige koepels zijn geplaatst op de doopkapel en de toren, en eveneens in kleiner formaat op de traptorens links en rechts naast het koor; de meeste koepels bezitten rondboogvensters in het onderliggende muurwerk, de doopkapel en de beide traptorens hebben een colonnade; de pastorie bezit aan de linkerzijde een forse gemetselde schoorsteen. | |||
In het interieur gele baksteen en groen verglaasde baksteen; in de grote koepel glas-in-lood vensters van Willem Wiegmans met koning David, de drie grote en de twaalf kleine profeten; de marmeren altaartafel is overhuifd door een koperen ciborium op marmeren kolommen; aan weerszijde van het priesterkoor een marmeren ambo; voorts twee gebeeldhouwde biechtstoelen afkomstig uit de (afgebroken) zeventiende eeuwse schuurkerk, alsmede twee biechtstoelen uit de, vervangende eveneens afgebroken, vroeg negentiende eeuwse waterstaatskerk; een houten doopvont met dito deksel uit plusminus 1800; een kruisweg met veertien terracotta staties in paraboolboogvormige velden is in 1939 vervaardigd door [http://nl.wikipedia.org/wiki/Charles_Eyck Charles Eyck] (slechts elf exemplaren zijn gepolychromeerd); naast de doopkapel een verguld houten kruisbeeld uit ca. 1700. | |||
De in 1923 door architect H.W. Valk in neo-byzantijnse stijl gebouwde St. Jan de Doperkerk is als centraalbouw met negentien koepels voor Nederlandse begrippen een zeldzaam bouwwerk, en op grond van de goed bewaarde hoofdvorm, detaillering, interieur en inventaris van cultuur- en architectuurhistorische, alsmede architectonische waarde, zodat bescherming als evident monument van jongere bouwkunst gerechtvaardigd te achten is. Aan de toren-ingang van deze, in 1992 alsnog als Rijksmonument aangemerkte, kerk een natuurstenen poort in de barokke Antwerpse trant van omstreeks 1630. | |||
==Cultuur Historische Waardekaart== | |||
[[Afbeelding:Waalwijk St Jansplein cb(s)06092010jk.jpg|thumb|right|250px|zicht vanaf kerkhof; jk 01-09-2010]] | |||
* Naam monument: St. Jan | |||
* Bouwstijl: Neo-Byzantijnse stijl | |||
* Bouwperiode: Van 1924 tot 1925 | |||
* Gevels en materialen: Bakstenen gevels, banden van geglazuurde baksteen. Tufstenen afzaten. Betonnen trap tegen zuidzijde. | |||
* Vensters en deuren: Eenvoudige lancetvensters met glas-in-lood vulling. Paraboolmormige portieken met opgeklampte deuren. | |||
* Dak en bedekking: Met koper gedekte koepels. | |||
* Interieur: glas-in-lood ramen van Wiegman, kruiswegstaties van Charles Eyck. | |||
* Bijzonderheden: Centraalbouw, gecombineerd met axiaalbouw. De kerk heeft negentien met koper gedekte koepels. Centrale hoofdkoepel en hoge klokketoren, de laatste met natuustenen poortje uit ca. 1630, in barokke zogenaamde Antwerpse trant (Rijksmonument). | |||
==Orgel== | ==Orgel== | ||
In de monumentale Sint-Jan diende een model-orgel te komen; een orgel in de geest van die tijd. Een tiental orgelbouwers – waaronder ook Belgische – werd gevraagd een begroting in te dienen. De keus zou vallen op de firma Bernhard Pels en Zoon uit Alkmaar. Aanvankelijk was het de bedoeling dat het een groot orgel zou worden met 46 registers, verdeeld over 3 klavieren, met een zelfstandig pedaal. Het bestuur ging er daarbij van uit dat een deel van het oude orgel nog gebruikt kon worden. Maar bij de demontage bleek dit vanwege de onherstelbare aantasting door houtworm onmogelijk. | |||
In de monumentale Sint-Jan diende een model-orgel te komen; een orgel in de geest van die tijd. Een tiental orgelbouwers – waaronder ook Belgische – werd gevraagd een begroting in te dienen. De keus zou vallen op de firma Bernhard Pels en Zoon uit Alkmaar. | |||
In 1932 werd Pels definitief de opdracht gegund. Het orgel werd ingericht met het electro-pneumatisch systeem, wat in die dagen veel voordelen had. Wel werd het orgel minder groot dan oorspronkelijk gepland. Uit besparing gebruikte men registers van de oude waterstaatskerk. Op zondag 11 december 1932 vond de inwijding plaats. De firma van Pels en van Leeuwen uit 's-Hertogenbosch voerde van mei tot november 1998 een grondige renovatie uit waarbij een groep vrijwilligers uit de parochie veel werk verrichtte. Dit betekende een geweldige kosten besparing, waardoor het mogelijk werd het orgel met nieuwe registers uit te breiden. Verder werden de magneten en membranen vernieuwd, een nieuwe windmachine geplaatst en de zwelkast geheel gerenoveerd. | |||
In 1932 werd Pels definitief de opdracht gegund. Het orgel werd ingericht met het electro-pneumatisch systeem, wat in die dagen veel voordelen had. Wel werd het orgel minder groot dan oorspronkelijk gepland. Uit besparing gebruikte men registers van de oude waterstaatskerk. Op zondag 11 december 1932 vond de inwijding plaats. | |||
De firma van Pels en van Leeuwen uit 's-Hertogenbosch voerde van mei tot november 1998 een grondige renovatie uit waarbij een groep vrijwilligers uit de parochie veel werk verrichtte. Dit betekende een geweldige kosten besparing, waardoor het mogelijk werd het orgel met nieuwe registers uit te breiden. Verder werden de magneten en membranen vernieuwd, een nieuwe windmachine geplaatst en de zwelkast geheel gerenoveerd. | |||
Het orgel bevat nu 38 registers, verdeeld over 3 manualen en een zelfstandig pedaal. Hiermee is dit het grootste orgel binnen Waalwijk en de regio. | Het orgel bevat nu 38 registers, verdeeld over 3 manualen en een zelfstandig pedaal. Hiermee is dit het grootste orgel binnen Waalwijk en de regio. | ||
====Dispositie==== | ====Dispositie==== | ||
[[Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper in 2000 Sint Jan-Maria 1923 NB. opname 02-07-1998 foto. Alie Stok-Britting. Krommenie (5).jpg|thumb|right|250px|02-07-1998 Alie Stok-Britting, Krommenie]] | |||
=====Oorspronkelijk 1932===== | |||
*Hoofdwerk: Prestant 16' - Prestant 8' - Fluit 8' - Prestant 4' - Holfluit 4' - Octaaf 4' - Mixtuur 3-4 st - Trompet 8' | *Hoofdwerk: Prestant 16' - Prestant 8' - Fluit 8' - Prestant 4' - Holfluit 4' - Octaaf 4' - Mixtuur 3-4 st - Trompet 8' | ||
*Manuaal II: Bourdon 16' - Salicionaal 8' - Flute Harmonique 8' - Gedekt 8' - Salicet 4' - Flageolet 2' | *Manuaal II: Bourdon 16' - Salicionaal 8' - Flute Harmonique 8' - Gedekt 8' - Salicet 4' - Flageolet 2' | ||
Regel 107: | Regel 82: | ||
Systeem: elektro-pneumatisch, o.a. met oud pijpwerk uit 18e en 19e eeuw | Systeem: elektro-pneumatisch, o.a. met oud pijpwerk uit 18e en 19e eeuw | ||
=====Na renovatie 1998===== | |||
*Hoofdwerk I: Prestant 16' - Prestant 8' - Fluit 8' - Bourdon 8' - Prestant 4' - Holfluit 4' - Kwint 2 2/3' - Octaaf 2' - Mixtuur 3-4 st. - Bombarde 16' - Trompet 8' | *Hoofdwerk I: Prestant 16' - Prestant 8' - Fluit 8' - Bourdon 8' - Prestant 4' - Holfluit 4' - Kwint 2 2/3' - Octaaf 2' - Mixtuur 3-4 st. - Bombarde 16' - Trompet 8' | ||
*Positief II: Bourdon 16' - Prestant 8' - Flute Harmonique 8' - Salicionaal 8' - Holpijp 8' - Prestant 4' - Salicet 4' - Flageolet 2' - Kromhoorn 2' | *Positief II: Bourdon 16' - Prestant 8' - Flute Harmonique 8' - Salicionaal 8' - Holpijp 8' - Prestant 4' - Salicet 4' - Flageolet 2' - Kromhoorn 2' | ||
Regel 115: | Regel 90: | ||
Restauratie: Pels en van Leeuwen, 's-Hertogenbosch | Restauratie: Pels en van Leeuwen, 's-Hertogenbosch | ||
==Externe links== | |||
* {{Wikipedia2|Sint-Janskerk_(Waalwijk)}} | |||
* {{Wikimedia|Sint-Janskerk,_Waalwijk}} | |||
== | |||
==Afbeeldingen== | ==Afbeeldingen== | ||
====Exterieur==== | ====Exterieur==== | ||
<gallery> | <gallery> | ||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein ±1925 GAWaalwijk20493.jpg|luchtfoto ±1925 | Afbeelding:Waalwijk St Jansplein ±1925 GAWaalwijk20493.jpg|luchtfoto ±1925; SALHA (WAA20493) | ||
Afbeelding:Waalwijk St.Jan GA02d(1930)+.jpg|ca. 1930| | Bestand:Kerkwaalj1357.jpg | Ansichtkaart 1927 - WG | ||
Bestand:Kerkwaalj1333.jpg | Ansichtkaart 1927 - WG | |||
Bestand:Kerkwaalj373.jpg | Ansichtkaart 1940 - WG | |||
Bestand:Kerkwaalj1327.jpg | Ansichtkaart 1964 - WG | |||
Afbeelding:Waalwijk St.Jan GA02d(1930)+.jpg|ca. 1930; kopie ansichtkaart | |||
Afbeelding:Waalwijk, Sint Jansplein - OA02.jpg|kopie ansichtkaart | |||
Afbeelding:Waalwijk, Sint Jansplein - OA01.jpg|kopie ansichtkaart | |||
Afbeelding:Waalwijk, Sint Jansplein - OA03.jpg|kopie ansichtkaart | |||
Afbeelding:Waalwijk St Joannes de Doper.jpg | Afbeelding:Waalwijk St Joannes de Doper.jpg | ||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 St. Jansplein NB. opname 26-09-1983 foto. Job van Nes. Zaandam (1).jpg|opname | Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 St. Jansplein NB. opname 26-09-1983 foto. Job van Nes. Zaandam (1).jpg|opname JvN 26-09-1983 | ||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 St. Jansplein NB. opname 26-09-1983 foto. Job van Nes. Zaandam (2).jpg|opname | Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 St. Jansplein NB. opname 26-09-1983 foto. Job van Nes. Zaandam (2).jpg|opname JvN 26-09-1983 | ||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 St. Jansplein NB. opname 26-09-1983 foto. Job van Nes. Zaandam (3).jpg|opname | Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 St. Jansplein NB. opname 26-09-1983 foto. Job van Nes. Zaandam (3).jpg|opname JvN 26-09-1983 | ||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 St. Jansplein NB. opname 26-09-1983 foto. Job van Nes. Zaandam (4).jpg|opname | Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 St. Jansplein NB. opname 26-09-1983 foto. Job van Nes. Zaandam (4).jpg|opname JvN 26-09-1983 | ||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 nu 2000 Sint Jan Maria NB. opname 18-03-2004 foto. Job van Nes. Zaandam (4).JPG|opname JvN 18-03-2004 | |||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 nu 2000 Sint Jan Maria NB. opname 18-03-2004 foto. Job van Nes. Zaandam (5).JPG|opname JvN 18-03-2004 | |||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 nu 2000 Sint Jan Maria NB. opname 18-03-2004 foto. Job van Nes. Zaandam (17).JPG|opname JvN 18-03-2004 | |||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 nu 2000 Sint Jan Maria NB. opname 18-03-2004 foto. Job van Nes. Zaandam (6).JPG|opname JvN 18-03-2004 | |||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 nu 2000 Sint Jan Maria NB. opname 18-03-2004 foto. Job van Nes. Zaandam (2).JPG|opname JvN 18-03-2004 | |||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 nu 2000 Sint Jan Maria NB. opname 18-03-2004 foto. Job van Nes. Zaandam (14).JPG|opname JvN 18-03-2004 | |||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 nu 2000 Sint Jan Maria NB. opname 18-03-2004 foto. Job van Nes. Zaandam (4).JPG|opname | Afbeelding:Waalwijk Johannes de Doper jk.jpg|jk 28-05-2005 | ||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 nu 2000 Sint Jan Maria NB. opname 18-03-2004 foto. Job van Nes. Zaandam (5).JPG|opname | Afbeelding:Open Monumentendag 2009 128.jpg|foto HW sept. 2009 | ||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 nu 2000 Sint Jan Maria NB. opname 18-03-2004 foto. Job van Nes. Zaandam (17).JPG|opname | Afbeelding:Open Monumentendag 2009 126.jpg|foto HW sept. 2009 | ||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 nu 2000 Sint Jan Maria NB. opname 18-03-2004 foto. Job van Nes. Zaandam (6).JPG|opname | |||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 nu 2000 Sint Jan Maria NB. opname 18-03-2004 foto. Job van Nes. Zaandam (2).JPG|opname | |||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 nu 2000 Sint Jan Maria NB. opname 18-03-2004 foto. Job van Nes. Zaandam (14).JPG|opname | |||
Afbeelding:Waalwijk Johannes de Doper jk.jpg| | |||
Afbeelding:Open Monumentendag 2009 128.jpg|foto. | |||
Afbeelding:Open Monumentendag 2009 126.jpg|foto. | |||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK Johan de Doper 1923 St. Jansplein NB. foto. J. Sonneveld. Leidschendam..JPG|foto. J. Sonneveld. Leidschendam. | Afbeelding:08547 Waalwijk RK Johan de Doper 1923 St. Jansplein NB. foto. J. Sonneveld. Leidschendam..JPG|foto. J. Sonneveld. Leidschendam. | ||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 St. Jansplein NB. opname 1992 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar (1).jpg|opname 1992; AvD | |||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 St. Jansplein NB. opname 1992 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar (2).jpg|opname 1992; AvD | |||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 St. Jansplein NB. opname 1992 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar (3).jpg|opname 1992; AvD | |||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 St. Jansplein NB. opname 1992 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar (4).jpg|opname 1992; AvD | |||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 St. Jansplein NB. opname 1992 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar (5).jpg|opname 1992; AvD | |||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 St. Jansplein NB. opname 1992 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar (6).jpg|opname 1992; AvD | |||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 in 2000 Sint Jan Maria Sint Jansplein NB. opname 21-08-2008 © Leon Bok (1).jpg|opname 21-08-2008 © Leon Bok | |||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper 1923 in 2000 Sint Jan Maria Sint Jansplein NB. opname 21-08-2008 © Leon Bok (2).jpg|opname 21-08-2008 © Leon Bok | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein aa(s)01092010jk.jpg|vanaf de Winterdijk; jk 01-09-2010 | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein ac(s)02092010jk.jpg|vanuit de Wilhelminastraat; jk 01-09-2010 | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein ah(s)02092010jk.jpg|oostelijke ingang; jk 01-09-2010 | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein aj(s)02092010jk.jpg|oostgevel; jk 01-09-2010 | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein al(s)02092010jk.jpg|richting kerkhof; jk 01-09-2010 | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein am(s)02092010jk.jpg|jk 01-09-2010 | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein an(s)02092010jk.jpg|jk 01-09-2010 | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein as(s)02092010jk.jpg|stookruimte; jk 01-09-2010 | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein at(s)02092010jk.jpg|jk 01-09-2010 | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein av(s)02092010jk.jpg|jk 01-09-2010 | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein ay(s)02092010jk.jpg|westgevel; jk 01-09-2010 | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein ba(s)02092010jk.jpg|westelijke ingang; jk 01-09-2010 | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein bg(s)02092010jk.jpg|toreningang; jk 01-09-2010 | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein bh(s)02092010jk.jpg|toren; jk 01-09-2010 | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein bj(s)02092010jk.jpg|noordgevel met hoofdingang; jk 01-09-2010 | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein bm(s)02092010jk.jpg|zicht vanuit Grotestraat; jk 01-09-2010 | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein bn(s)02092010jk.jpg|jk 01-09-2010 | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein bo(s)02092010jk.jpg|oostgevel; jk 01-09-2010 | |||
Afbeelding:Waalwijk St Jansplein bq(s)02092010jk.jpg|oostgevel; jk 01-09-2010 | |||
</gallery> | </gallery> | ||
====Interieur==== | ====Interieur==== | ||
<gallery> | <gallery> | ||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper in 2000 Sint Jan-Maria 1923 NB. opname 02-07-1998 foto. Alie Stok-Britting. Krommenie (1).jpg| | Afbeelding:Waalwijk, Sint Jansplein - OA06.jpg|kopie ansichtkaart | ||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper in 2000 Sint Jan-Maria 1923 NB. opname 02-07-1998 foto. Alie Stok-Britting. Krommenie (2).jpg| | Afbeelding:Waalwijk St Jan 1c(s).jpg|kopie ansicht | ||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper in 2000 Sint Jan-Maria 1923 NB. opname 02-07-1998 foto. Alie Stok-Britting. Krommenie (3).jpg| | Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - OA01.jpg|kopie ansichtkaart | ||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper in 2000 Sint Jan-Maria 1923 NB. opname 02-07-1998 foto. Alie Stok-Britting. Krommenie (4).jpg| | Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper in 2000 Sint Jan-Maria 1923 NB. opname 02-07-1998 foto. Alie Stok-Britting. Krommenie (1).jpg|02-07-1998 Alie Stok-Britting, Krommenie | ||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper in 2000 Sint Jan-Maria 1923 NB. opname 02-07-1998 foto. Alie Stok-Britting. Krommenie (6).jpg| | Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper in 2000 Sint Jan-Maria 1923 NB. opname 02-07-1998 foto. Alie Stok-Britting. Krommenie (2).jpg|02-07-1998 Alie Stok-Britting, Krommenie | ||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper in 2000 Sint Jan-Maria 1923 NB. opname 02-07-1998 foto. Alie Stok-Britting. Krommenie (3).jpg|02-07-1998 Alie Stok-Britting, Krommenie | |||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper in 2000 Sint Jan-Maria 1923 NB. opname 02-07-1998 foto. Alie Stok-Britting. Krommenie (4).jpg|02-07-1998 Alie Stok-Britting, Krommenie | |||
Afbeelding:08547 Waalwijk RK. Johan de Doper in 2000 Sint Jan-Maria 1923 NB. opname 02-07-1998 foto. Alie Stok-Britting. Krommenie (6).jpg|02-07-1998 Alie Stok-Britting, Krommenie | |||
Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - ia(s)20052013jk.jpg|jk 20-05-2013 | |||
Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - ib(s)20052013jk.jpg|jk 20-05-2013 | |||
Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - ic(s)20052013jk.jpg|jk 20-05-2013 | |||
Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - id(s)20052013jk.jpg|jk 20-05-2013 | |||
Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - ie(s)20052013jk.jpg|jk 20-05-2013 | |||
Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - if(s)20052013jk.jpg|jk 20-05-2013 | |||
Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - ig(s)20052013jk.jpg|jk 20-05-2013 | |||
Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - ih(s)20052013jk.jpg|jk 20-05-2013 | |||
Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - ii(s)20052013jk.jpg|jk 20-05-2013 | |||
Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - ik(s)20052013jk.jpg|jk 20-05-2013 | |||
Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - il(s)20052013jk.jpg|jk 20-05-2013 | |||
Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - im(s)20052013jk.jpg|jk 20-05-2013 | |||
Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - in(s)20052013jk.jpg|jk 20-05-2013 | |||
Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - io(s)20052013jk.jpg|jk 20-05-2013 | |||
Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - ip(s)20052013jk.jpg|jk 20-05-2013 | |||
Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - iq(s)20052013jk.jpg|jk 20-05-2013 | |||
Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - ir(s)20052013jk.jpg|jk 20-05-2013 | |||
Bestand:Waalwijk, Sint Jansplein 2 - is(s)20052013jk.jpg|jk 20-05-2013 | |||
</gallery> | </gallery> | ||
==Bronnen== | |||
* SALHA = [http://www.salha.nl Streekarchief Langstraat Heusden Altena] | |||
* Bron orgelinfo: [http://www.brabantorgel.nl Vereniging Brabantse Orgelfederatie] |
Versie van 30 dec 2019 12:24
Algemene gegevens | |
---|---|
Naam object: | Johannes de Doper |
Genootschap: | Rooms-Katholieke Kerk |
Provincie: | Noord-Brabant |
Gemeente: | Waalwijk |
Plaats: | Waalwijk |
Adres: | Sint Jansplein 2 |
Postcode: | 5141GR |
Sonneveld-index: | 08547 |
Jaar ingebruikname: | 1925 |
Architect: | H.W. Valk |
Huidige bestemming: | Rooms-Katholieke kerk |
Monument status: | Rijksmonument 444705 |
Geschiedenis
Buitengewoon belangrijke, imposante, interbellumkerk, met koepel en toren, vroeg hoofdwerk van architect H.W. Valk. De kerk is niet georiënteerd; de as loopt van noord (voorgevel en toren) naar zuid (koepel en koorpartij).
De voorganger van deze kerk was een Waterstaatskerk en eveneens een Sint-Johannes de Doperkerk, en stond op nagenoeg dezelfde plaats. Daarom moest die eerst worden afgebroken om plaats te maken voor de nieuwe kerk. In die tussenperiode is gebruik gemaakt van een houten noodkerk.
In 2000 is de Sint Jansparochie samengegaan met de Mariaparochie. Op 9 mei 2002 herdacht de Sint Jan-Mariaparochie het 75-jarig bestaan van de kerk van Sint Jan de Doper. Met zijn 67 meter hoge toren is het een blikvanger in Waalwijk. De vorige kerken waren de huidige Ned. Herv. kerk, destijds gewijd aan Sint Joannes Baptista, een schuurkerk en een waterstaatskerk. Ter gelegenheid van het jubileum kregen alle parochianen een zeer lezenswaardig jubileumboekje. In de parochiekerk van de H. Johannes Baptist (1925, H.W. Valk) zijn eind 20ste eeuw de originele banken vervangen door klapstoeltjes. Het bleek geen succes. Najaar 2008 zijn de banken weer teruggeplaatst. Bovendien heeft orgelbouwer Pels en van Leeuwen het orgel gecompleteerd.
In het jaar 2010 is een omvangrijke sanering van de omgeving afgerond. In het stedenbouwkundige plan is de kerk op een voortreffelijke wijze opgenomen. De hoofdentree is weliswaar nog steeds naar de Grotestraat georiënteerd, maar door de situering van de gebouwen naast de kerk is er een plein ontstaan waardoor de oostelijke ingang als hoofdingang fungeert.
Onder de toren van de Sint Janskerk is de Mariakapel te vinden. De toegang tot de kapel was eigenlijk altijd afgesloten. Maar 15 mei 2011 is de kapel geopend en heeft bisschop Hurkmans de kapel ingewijd. De inrichting is heel eenvoudig. Wel zijn er zeven gebrandschilderde ramen met voorstellingen uit het leven van Maria, in 1970 aangebracht door pater Raymundus van Kessel. Hij woonde en werkte in de Abdij Mariënkroon te Nieuwkuijk.
- 2016 Kerk is gerestaureerd. De toren heeft een nieuwe koperen bekroning gekregen.
Sinds 2018 ook Poolse vieringen in de St. Jan de Doperkerk.
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
In 1923 door architect H.W. Valk in neobyzantijnse stijl gebouwd achthoekig kerkgebouw gedekt door negentien koepels.
De in baksteen opgetrokken centraalbouw heeft als kern een achthoekige ruimte die door middel van paraboolbogen is verbonden zowel met het koor en de recht daartegenover liggende hoofdingang van de kerk, als met een rondom voerende processiegang; deze paraboolbogen steunen op pijlers die met pendentieven de grote twaalfhoekige middenkoepel dragen; in de processiegang scheibogen op kolommen; aan de linker- en rechter zijde pseudo-transeptarmen met aan het uiteinde toegangsportalen; deze portalen hebben links en rechts van de deur, tot net boven deurhoogte reikende, vlakgedekte aanbouwen met een driehoekige plattegrond; rechts naast de hoofdingang de zeszijdige toren met acht verdiepingen en een uurwerk met wijzerplaten aan alle zijden en daarboven rechthoekige galmgaten; als toren-ingang dient een neo-barokke poort, die afkomstig is uit de voormalige waterstaatskerk uit 1827. De doopkapel, eveneens op zeshoekige grondslag, bevindt zich links naast de hoofdingang.
De grote meloenvormige middenkoepel steunt op een tamboer waarin klein rondboogvensters; vier koepels op halfcirkelvormige grondslag bevinden zich boven de processiegang; tien koepels op ellipsvormige grondslag zijn aangebracht boven het koor, boven de hoofdingang, en boven de beide ingangsportalen, boven de zijkapellen naast het koor en de hoofdingang, alsmede boven de pastorie; twee meloenvormige koepels zijn geplaatst op de doopkapel en de toren, en eveneens in kleiner formaat op de traptorens links en rechts naast het koor; de meeste koepels bezitten rondboogvensters in het onderliggende muurwerk, de doopkapel en de beide traptorens hebben een colonnade; de pastorie bezit aan de linkerzijde een forse gemetselde schoorsteen.
In het interieur gele baksteen en groen verglaasde baksteen; in de grote koepel glas-in-lood vensters van Willem Wiegmans met koning David, de drie grote en de twaalf kleine profeten; de marmeren altaartafel is overhuifd door een koperen ciborium op marmeren kolommen; aan weerszijde van het priesterkoor een marmeren ambo; voorts twee gebeeldhouwde biechtstoelen afkomstig uit de (afgebroken) zeventiende eeuwse schuurkerk, alsmede twee biechtstoelen uit de, vervangende eveneens afgebroken, vroeg negentiende eeuwse waterstaatskerk; een houten doopvont met dito deksel uit plusminus 1800; een kruisweg met veertien terracotta staties in paraboolboogvormige velden is in 1939 vervaardigd door Charles Eyck (slechts elf exemplaren zijn gepolychromeerd); naast de doopkapel een verguld houten kruisbeeld uit ca. 1700.
De in 1923 door architect H.W. Valk in neo-byzantijnse stijl gebouwde St. Jan de Doperkerk is als centraalbouw met negentien koepels voor Nederlandse begrippen een zeldzaam bouwwerk, en op grond van de goed bewaarde hoofdvorm, detaillering, interieur en inventaris van cultuur- en architectuurhistorische, alsmede architectonische waarde, zodat bescherming als evident monument van jongere bouwkunst gerechtvaardigd te achten is. Aan de toren-ingang van deze, in 1992 alsnog als Rijksmonument aangemerkte, kerk een natuurstenen poort in de barokke Antwerpse trant van omstreeks 1630.
Cultuur Historische Waardekaart
- Naam monument: St. Jan
- Bouwstijl: Neo-Byzantijnse stijl
- Bouwperiode: Van 1924 tot 1925
- Gevels en materialen: Bakstenen gevels, banden van geglazuurde baksteen. Tufstenen afzaten. Betonnen trap tegen zuidzijde.
- Vensters en deuren: Eenvoudige lancetvensters met glas-in-lood vulling. Paraboolmormige portieken met opgeklampte deuren.
- Dak en bedekking: Met koper gedekte koepels.
- Interieur: glas-in-lood ramen van Wiegman, kruiswegstaties van Charles Eyck.
- Bijzonderheden: Centraalbouw, gecombineerd met axiaalbouw. De kerk heeft negentien met koper gedekte koepels. Centrale hoofdkoepel en hoge klokketoren, de laatste met natuustenen poortje uit ca. 1630, in barokke zogenaamde Antwerpse trant (Rijksmonument).
Orgel
In de monumentale Sint-Jan diende een model-orgel te komen; een orgel in de geest van die tijd. Een tiental orgelbouwers – waaronder ook Belgische – werd gevraagd een begroting in te dienen. De keus zou vallen op de firma Bernhard Pels en Zoon uit Alkmaar. Aanvankelijk was het de bedoeling dat het een groot orgel zou worden met 46 registers, verdeeld over 3 klavieren, met een zelfstandig pedaal. Het bestuur ging er daarbij van uit dat een deel van het oude orgel nog gebruikt kon worden. Maar bij de demontage bleek dit vanwege de onherstelbare aantasting door houtworm onmogelijk.
In 1932 werd Pels definitief de opdracht gegund. Het orgel werd ingericht met het electro-pneumatisch systeem, wat in die dagen veel voordelen had. Wel werd het orgel minder groot dan oorspronkelijk gepland. Uit besparing gebruikte men registers van de oude waterstaatskerk. Op zondag 11 december 1932 vond de inwijding plaats. De firma van Pels en van Leeuwen uit 's-Hertogenbosch voerde van mei tot november 1998 een grondige renovatie uit waarbij een groep vrijwilligers uit de parochie veel werk verrichtte. Dit betekende een geweldige kosten besparing, waardoor het mogelijk werd het orgel met nieuwe registers uit te breiden. Verder werden de magneten en membranen vernieuwd, een nieuwe windmachine geplaatst en de zwelkast geheel gerenoveerd.
Het orgel bevat nu 38 registers, verdeeld over 3 manualen en een zelfstandig pedaal. Hiermee is dit het grootste orgel binnen Waalwijk en de regio.
Dispositie
Oorspronkelijk 1932
- Hoofdwerk: Prestant 16' - Prestant 8' - Fluit 8' - Prestant 4' - Holfluit 4' - Octaaf 4' - Mixtuur 3-4 st - Trompet 8'
- Manuaal II: Bourdon 16' - Salicionaal 8' - Flute Harmonique 8' - Gedekt 8' - Salicet 4' - Flageolet 2'
- Zwelwerk: Basson-Hautbois 8' - Vox humaine 8'
Bouw: B. Pels & Zonen, Alkmaar. Systeem: elektro-pneumatisch, o.a. met oud pijpwerk uit 18e en 19e eeuw
Na renovatie 1998
- Hoofdwerk I: Prestant 16' - Prestant 8' - Fluit 8' - Bourdon 8' - Prestant 4' - Holfluit 4' - Kwint 2 2/3' - Octaaf 2' - Mixtuur 3-4 st. - Bombarde 16' - Trompet 8'
- Positief II: Bourdon 16' - Prestant 8' - Flute Harmonique 8' - Salicionaal 8' - Holpijp 8' - Prestant 4' - Salicet 4' - Flageolet 2' - Kromhoorn 2'
- Zwelwerk: Fluit-Prestant 8' - Viola da Gamba 8' - Vox Caelestis 8' - Roerfluit 8' - Viool-Prestant 4' - Fluit 4' - Woudfluit 2' - Hobo 8' - Vox humana 8'
- Pedaal: Prestantbas 16' (transm. HW) - Subbas 16' - Gedektbas 16' (transm. Pos) - Kwintbas 10 2/3' - Octaafbas 8' - Gedekt 8 ' - Prestant 4' - Bazuin 16' - Trompet 8'
Restauratie: Pels en van Leeuwen, 's-Hertogenbosch
Externe links
Afbeeldingen
Exterieur
Interieur
Bronnen
- SALHA = Streekarchief Langstraat Heusden Altena
- Bron orgelinfo: Vereniging Brabantse Orgelfederatie