Handelingen

Waalwijk, Sint Jansplein 2 - Sint Jan de Doper: verschil tussen versies

Uit Reliwiki

(k)
(voorganger van deze kerk afgesplitst)
Regel 7: Regel 7:




{|
! colspan="2" style="background-color:#517398; color:white;" | Algemene gegevens
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Genootschap :
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Rooms-Katholieke Kerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Gemeente :
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Waalwijk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Plaats :
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Waalwijk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Adres :
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Sint Jansplein
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Provincie :
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Noord-Brabant
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Jaar ingebruikname :
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | 1829
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Huidige bestemming:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | gesloopt
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Naam kerk :
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Johan de Doper
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Architect :
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" |
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Monument-status:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" |
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Inventarisatienummer:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 08546
|}


==Geschiedenis==
Na 1798, toen er weer vrijheid van godsdienst was, mochten de katholieken weer eigen kerken bouwen. In Waalwijk kerkte men aanvankelijk in een schuilkerk.
In Waalwijk werd in 1829, - net als rond die tijd in Waspik, Udenhout en Woudrichem -, door de parochie zelf een nieuwe kerk gebouwd die alle kenmerken van een waterstaatskerk had.
Niet georiënteerde driebeukige hallenkerk in waterstaatsstijl met dorische zuilen, per beuk een tongewelf, het schip zes traveeën lang en het geheel onder een zadeldak. Vijfhoekige absis.
Voorgevel met een risaliet, afgedekt met een fronton waarin een wijzerplaat van het uurwerk. De zijvlakken met gemetselde pilasters. Lijstwerk. De hoekpilasters bekroond met vaasornamenten.
Ingebouwde toren achter de voorgevel, waarop een omloop met opengewerkt hekwerk en een van schoepen voorziene vierkant klokkenhuis met daarop een open zeskantig lantaarntje met koepel als bekroning.
De toreningang van deze niet als monument aangemerkte kerk een natuurstenen poort in de barokke Antwerpse trant van omstreeks 1630.
Deze is afkomstig uit een herenhuis uit Breda.
Zeskantige open ruitertoren op de het einde van het schip.


Rondboogvensters.


Bouwperiode: 1827-1829
Afgebroken ca. 1923 om plaats te maken voor de nieuwe kerk.
Naar de nieuwe kerk zijn overgebracht (voor zover bekend):
:- de natuurstenen entreepartij;
:- het Jansenistisch kruis uit ca. 1700 dat op het hoogaltaar was aangebracht;
:- twee, in 1828 uit België aangekochte, biechtstoelen;
:- schilderijen en doeken.
==Orgel==
====Omschrijving====
“Het orgel in de kerk der r. cath. gemeente aldaar was  een oud werk, door dezen gemeente aangekocht in 1828 en aldaar geplaats door de Gebroeders J. en A. Frantzen, orgelmakers te Horst bij Venray.”
“Aanmerkelijk gerepareerd in 1847 door J. Vollenbrecht, orgelmaker te Hertogenbosch en toen vermeerderd met Prestant 16 vt en Gemshoorn 2 vt. “
“Heeft 18 stemmen, twee handclavieren, aangehangen pedaal en vier blaasbalgen.”
“Is een uitmuntend toongevend orgel.”
Wegens vervanging van de kerk wilde men delen van dit orgel gaan gebruiken voor een te maken modelorgel met 46 registers naar de geest van die tijd. Bij demontage bleek het orgel echter onherstelbaar aangetast door houtworm. Uit besparing gebruikte men het pijpwerk voor het nieuwe orgel dat overigens veel kleiner werd dan was bedacht. Zie  [http://www.brabantorgel.nl/WaalwijkStJandeDoper.html]
====Dispositie====
* Manuaal: Prestant 16 vt - Prestant 8 vt - Bourdon 16 vt - Holpijp 8 vt - Viol di Gamba 8 vt - Fluit Travers 8 vt - Fluit 4 vt - Octaaf 4 vt - Quint 3vt - Gemshoorn 2 vt - Flageolet 1 vt - Mixtuur 3 st - Trompet 8 vt
* Positief: Bourdon 8 vt - Prestant 4 vt - Fluit 4 vt - Quint 3 vt - Nachthoorn 2 vt
* Koppeling, afsluiting, tremulant, ventil
: Bron o.a.: Orgelbeschrijvingen door Broekhuyzen (heruitgave door Arend Jan Gierveld).
==Afbeeldingen==
<gallery>
Afbeelding:08546 Waalwijk vm. RK jan de Doper 1827 sloop 1925 St. Jansplein. NB. copy boek of kaart..jpg
</gallery>
[[Afbeelding:Waalwijk Johannes de Doper jk.jpg|thumb|right|400px|Waalwijk, St. Johannes de Doper]]
{|  
{|  
! colspan="2" style="background-color:#517398; color:white;" | Algemene gegevens
! colspan="2" style="background-color:#517398; color:white;" | Algemene gegevens
Regel 139: Regel 48:




Voor de voorganger van deze kerk zie: [http://reliwiki.nl/index.php?title=Waalwijk%2C_Sint_Jansplein_-_Johannes_de_Doper_%281828-1923%29]
[[Afbeelding:Waalwijk Johannes de Doper jk.jpg|thumb|right|400px|Waalwijk, St. Johannes de Doper]]


==Geschiedenis==
==Geschiedenis==
Regel 184: Regel 97:


====Dispositie====
====Dispositie====
''''Oorspronkelijk 1932'''
'''Oorspronkelijk 1932'''
*Hoofdwerk: Prestant 16' - Prestant 8' - Fluit 8' - Prestant 4' - Holfluit 4' - Octaaf 4' - Mixtuur 3-4 st - Trompet 8'
*Hoofdwerk: Prestant 16' - Prestant 8' - Fluit 8' - Prestant 4' - Holfluit 4' - Octaaf 4' - Mixtuur 3-4 st - Trompet 8'
*Manuaal II: Bourdon 16' - Salicionaal 8' - Flute Harmonique 8' - Gedekt 8' - Salicet 4' - Flageolet 2'
*Manuaal II: Bourdon 16' - Salicionaal 8' - Flute Harmonique 8' - Gedekt 8' - Salicet 4' - Flageolet 2'

Versie van 19 feb 2010 10:35




Algemene gegevens
Genootschap : Rooms Katholieke Kerk
Gemeente : Waalwijk
Plaats : Waalwijk
Adres : Sint Jansplein
Provincie : Noord-Brabant
Jaar ingebruikname : 1923
Huidige bestemming: kerk
Naam kerk : Johan de Doper
Architect : Valk, H.W.
Monument-status: Rijksmonument
Inventarisatienummer: 08547


Voor de voorganger van deze kerk zie: [1]
Waalwijk, St. Johannes de Doper

Geschiedenis

In 2000 Sint Jan-Maria (de parochie).

Omschrijving

In 1923 door architect H.W. Valk [2][3] in neobyzantijnse stijl gebouwd achthoekig kerkgebouw gedekt door negentien koepels.

De in baksteen opgetrokken centraalbouw heeft als kern een achthoekige ruimte die door middel van paraboolbogen is verbonden zowel met het koor en de recht daartegenover liggende hoofdingang van de kerk, als met een rondom voerende processiegang; deze paraboolbogen steunen op pijlers die met pendentieven de grote twaalfhoekige midden koepel dragen; in de processiegang scheibogen op kolommen; aan de linker- en rechter zijde pseudo-transeptarmen met aan het uiteinde toegangsportalen; deze portalen hebben links en rechts van de deur, tot net boven deurhoogte reikende, vlakgedekte aanbouwen met een driehoekige plattegrond; rechts naast de hoofdingang de zeszijdige toren met acht verdiepingen en een uurwerk met wijzerplaten aan alle zijden en daarboven rechthoekige galmgaten; als toren-ingang dient een neo-barokke poort, die afkomstig is uit de voormalige waterstaatskerk uit 1827. De doopkapel, eveneens op zeshoekige grondslag, bevindt zich links naast de hoofdingang.

De grote meloenvormige middenkoepel steunt op een tamboer waarin klein rondboogvensters; vier koepels op halfcirkelvormige grondslag bevinden zich boven de processiegang; tien koepels op ellipsvormige grondslag zijn aangebracht boven het koor, boven de hoofdingang, en boven de beide ingangsportalen, boven de zijkapellen naast het koor en de hoofdingang, alsmede boven de pastorie; twee meloenvormige koepels zijn geplaatst op de doopkapel en de toren, en eveneens in kleiner formaat op de traptorens links en rechts naast het koor; de meeste koepels bezitten rondboogvensters in het onderliggende muurwerk, de doopkapel en de beide traptorens hebben een colonnade; de pastorie bezit aan de linkerzijde een forse gemetselde schoorsteen.

In het interieur gele baksteen en groen verglaasde baksteen; in de grote koepel glas-in-lood vensters van Willem Wiegmans met koning David, de drie grote en de twaalf kleine profeten; de marmeren altaartafel is overhuifd door een koperen ciborium op marmeren kolommen; aan weerszijde van het priesterkoor een marmeren ambo; voorts twee gebeeldhouwde biechtstoelen afkomstig uit de (afgebroken) zeventiende eeuwse schuurkerk, alsmede twee biechtstoelen uit de, vervangende eveneens afgebroken, vroeg negentiende eeuwse waterstaatskerk; een houten doopvont met dito deksel uit plusminus 1800; een kruisweg met veertien terracotta staties in paraboolboogvormige velden is in 1939 vervaardigd door Charles Eijck [4](slechts elf exemplaren zijn gepolychromeerd); naast de doopkapel een verguld houten kruisbeeld uit ca. 1700.

De in 1923 door architect H.W. Valk in neo-byzantijnse stijl gebouwde St. Jan de Doperkerk is als centraalbouw met negentien koepels voor Nederlandse begrippen een zeldzaam bouwwerk, en op grond van de goed bewaarde hoofdvorm, detaillering, interieur en inventaris van cultuur- en architectuurhistorische, alsmede architectonische waarde, zodat bescherming als evident monument van jongere bouwkunst gerechtvaardigd te achten is. Poortje aan de toren van de R.K. Kerk van St. Johannes de Doper. Aan de toren-ingang van deze niet als monument aangemerkte kerk natuurstenen poort in de barokke Antwerpse trant van omstreeks 1630.

Cultuur Historische Waardekaart

'Naam monument: St. Jan

Bouwstijl: Neo-Byzantijnse stijl

Bouwperiode: Van: 1924 tot: 1925

Gevels en materialen: Bakstenen gevels, banden van geglazuurde baksteen. Tufstenen afzaten. Betonnen trap tegen zuidzijde.

Vensters en deuren: Eenvoudige lancetvensters met glas-in-lood vulling. Paraboolmormige portieken met opgeklampte deuren.

Dak en bedekking: Met koper gedekte koepels.

Interieur: las-in-lood ramen van Wiegman, kruiswegstaties van Charles Eijck.

Bijzonderheden: Centraalbouw, gecombineerd met axiaalbouw. De kerk heeft negentien met koper gedekte koepels. Centrale hoofdkoepel en hoge klokketoren, de laatste met natuustenen poortje uit ca. 1630, in barokke zogenaamde Antwerpse trant (Rijksmonument).

Orgel

Omschrijving

In de monumentale Sint-Jan diende een model-orgel te komen; een orgel in de geest van die tijd. Een tiental orgelbouwers – waaronder ook Belgische – werd gevraagd een begroting in te dienen. De keus zou vallen op de firma Bernhard Pels en Zoon uit Alkmaar.

Aanvankelijk was het de bedoeling dat het een groot orgel zou worden met 46 registers, verdeeld over 3 klavieren, met een zelfstandig pedaal. Het bestuur ging er daarbij van uit dat een deel van het oude orgel nog gebruikt kon worden. Maar bij de demontage bleek dit vanwege de onherstelbare aantasting door houtworm onmogelijk.

In 1932 werd Pels definitief de opdracht gegund. Het orgel werd ingericht met het electro-pneumatisch systeem, wat in die dagen veel voordelen had. Wel werd het orgel minder groot dan oorspronkelijk gepland. Uit besparing gebruikte men registers van de oude waterstaatskerk. Op zondag 11 december 1932 vond de inwijding plaats.

De firma van Pels en van Leeuwen uit 's-Hertogenbosch voerde van mei tot november 1998 een grondige renovatie uit waarbij een groep vrijwilligers uit de parochie veel werk verrichtte. Dit betekende een geweldige kosten besparing, waardoor het mogelijk werd het orgel met nieuwe registers uit te breiden. Verder werden de magneten en membranen vernieuwd, een nieuwe windmachine geplaatst en de zwelkast geheel gerenoveerd.

Het orgel bevat nu 38 registers, verdeeld over 3 manualen en een zelfstandig pedaal. Hiermee is dit het grootste orgel binnen Waalwijk en de regio.

Dispositie

Oorspronkelijk 1932

  • Hoofdwerk: Prestant 16' - Prestant 8' - Fluit 8' - Prestant 4' - Holfluit 4' - Octaaf 4' - Mixtuur 3-4 st - Trompet 8'
  • Manuaal II: Bourdon 16' - Salicionaal 8' - Flute Harmonique 8' - Gedekt 8' - Salicet 4' - Flageolet 2'
  • Zwelwerk: Basson-Hautbois 8' - Vox humaine 8'

Bouw: B. Pels & Zonen, Alkmaar. Systeem: elektro-pneumatisch, o.a. met oud pijpwerk uit 18e en 19e eeuw

Na renovatie 1998

  • Hoofdwerk I: Prestant 16' - Prestant 8' - Fluit 8' - Bourdon 8' - Prestant 4' - Holfluit 4' - Kwint 2 2/3' - Octaaf 2' - Mixtuur 3-4 st. - Bombarde 16' - Trompet 8'
  • Positief II: Bourdon 16' - Prestant 8' - Flute Harmonique 8' - Salicionaal 8' - Holpijp 8' - Prestant 4' - Salicet 4' - Flageolet 2' - Kromhoorn 2'
  • Zwelwerk: Fluit-Prestant 8' - Viola da Gamba 8' - Vox Caelestis 8' - Roerfluit 8' - Viool-Prestant 4' - Fluit 4' - Woudfluit 2' - Hobo 8' - Vox humana 8'
  • Pedaal: Prestantbas 16' (transm. HW) - Subbas 16' - Gedektbas 16' (transm. Pos) - Kwintbas 10 2/3' - Octaafbas 8' - Gedekt 8 ' - Prestant 4' - Bazuin 16' - Trompet 8'

Restauratie: Pels en van Leeuwen, 's-Hertogenbosch

Bron: Vereniging Brabantse Orgelfederatie [5]

Afbeeldingen

Exterieur

Interieur

Orgel