Eindhoven, Sint Jorislaan 51 - Joris
Uit Reliwiki
Algemene gegevens | |
---|---|
Naam kerk: | St. Joriskerk |
Genootschap: | Rooms Katholieke Kerk |
Provincie: | Noord-Brabant |
Gemeente: | Eindhoven |
Plaats: | Eindhoven |
Adres: | Sint Jorislaan 51 |
Postcode: | 5614AA |
Inventarisatienummer: | 07422 |
Jaar ingebruikname: | 1885 |
Architect: | Tulder, H.J. van (kerk); Gils, J. van (toren) |
Huidige bestemming: | kerk |
Monument status: | Rijksmonument 14646 |
Geschiedenis
Buitengewoon indrukwekkende, georiënteerde neogotische kerk met hoge, beeldbepalende toren. In het vroegere dorp Stratum, ten zuiden van Eindhoven.
De stad Eindhoven annexeerde in 1920 een vijftal omliggende dorpen: Gestel (met Blaarthem), Stratum, Strijp, Tongelre en Woensel. Op Gestel na waren de vier andere oude kerkdorpen, met in uiteenlopende bouwkundige staat verkerende middeleeuwse kerkgebouwen. Het zijn nu de stadswijken van Eindhoven, met in elke wijk een neogotische R.K. kerk ter vervanging van de historische dorpskerk.
Op het plein voor de St. Joriskerk staat een annexatiemonument van Stratum uit 1919.
In Stratum stond een middeleeuwse katholieke kerk, gewijd aan de H. Georgius/Joris. Aanvankelijk ressorteerde de parochie van Stratum onder Woensel, maar vanaf 10 maart 1489 was Stratum een zelfstandige parochie. De Sint Joriskerk werd na de Reformatie de Gereformeerde (= Hervormde) kerk. En vanaf 18 februari 1796 was het weer de parochiekerk van Stratum. Deze kerk is opgeknapt en zelfs in 1847 vergroot. Toch volgde in 1887 afbraak. Op een andere plek was in 1884-1885 naar een ontwerp van H. J. van Tulder een zeer monumentale, grote, nieuwe Sint Joriskerk gebouwd. Op 21 september 1885 werd de nieuwe kerk geconsacreerd. In 1910-1911 zijn de hoge toren en de zijkapellen bijgebouwd, ontworpen door J. van Gils. Deze toren is met 87,5 meter de hoogste kerktoren in Eindhoven (vele andere/oudere bronnen spreken van een hoogte van 96 m, maar dit klopt niet), en daarmee één van de hoogste neogotische kerktorens in Nederland. De hoofdingang onderin de toren is rijk gedecoreerd met beelden.
Monumentomschrijving Rijksdienst
St. Joris. 1884-1885 door H.J. van Tulder; toren en zijkapellen 1911 door J. van Gils. Driebeukige neogotische kruisbasiliek met achthoekige kruising en eenbeukig koor, geflankeerd door sacristieën, waarboven galerijen. Geprofileerde pijlers met kolonnetten en stergewelven. Hoogtepunt in het late werk van Van Tulder.
Hoogaltaar
Tijdens een "beeldenstorm" begin jaren 1960 is het houten hoogaltaar verwijderd en verloren gegaan. Eind jaren 1970 is ter vervanging een mooi zandstenen hoogaltaar geplaatst, afkomstig uit de begin jaren 1970 gesloten R.K. St. Martinuskerk in Utrecht.
Cultuur Historische Waardekaart Kerk
- Bouwperiode: ca. 1884-1885(1865-1919)
- Bouwstijl: Neo-Gotiek
- Architect: Tulder, H.J. van, Gils, J. van
- Gevels en Materialen: Baksteen, tandlijst en boogfries. Driebeukige kruisbasiliek. Koor 3/5 gesloten. Natuursteenbeelden en spuwers in portaal. Vierkante toren met blindnissen en galmgaten.
- Vensters en Deuren: Spitsboogramen met maaswerk en glas-in-lood.
- Dak en Bedekking: Samengesteld, lei.
- Bijzonderheden: Toren en zijkapellen zijn in 1910-1911 door architect J. v. Gils gebouwd. Veel beeldhouwwerk aan kerk, opzij van het gebouw.
Gedenkteken 31-12-1919, laatste dag Stratum als zelfstandige gemeente. Met vermelding van de namen van het toenmalig bestuur en pastoor van de St. Jorisparochie. Beeldbouwer: W.A. Hoes. Sokkel van baksteen en natuursteen, smeedijzeren lantaren. Bronzen beeld Christus als Goede herder 1937. Brons op natuurstenen sokkel. Beelhouwer Termote.
N.B. Het mooie kerkhof van de St. Jorisparochie bevindt zich niet bij pastorie en kerk, maar in een ander blok verder naar het oosten, aan de St. Jorislaan.
Pastorie
- Bouwperiode: 1915
- Gevels en Materialen: Tweelaags baksteen.
- Vensters en Deuren: Kruiskozijnen. Boven- en zijlichten deur in glas-in-lood.
- Dak en Bedekking: Samgengesteld schilddak, lei.
- Bijgebouwen: Muurtje, baksteen, met ezelsrug om tuin.
Orgels
Hoofdorgel
Het 3-klaviers hoofdorgel is gebouwd door Gebr. Vermeulen in 1932. Men bouwde een nieuw orgel in de bestaande orgelkassen, welke gebouwd zijn door gebr. Franssen in 1913. Het orgel is momenteel (2015) niet meer bespeelbaar.
Koororgel
Het koororgel is gebouwd door firma Maarschalkerweerd & Zn in 1898 voor de kapel in het Sint Josephziekenhuis te Deventer. In 1966 is het orgel overgeplaatst naar het koor van de H. Hartkerk in Eindhoven-Gestel. Sinds de sluiting van die kerk in 2013 staat het orgel in de Sint Joriskerk, achterin het rechter transept.
Externe links
Afbeeldingen
Korte toelichting: begin jaren 1980 stond de St. Joriskerk enkele jaren, vanuit het zuiden en zuidoosten, na afbraak van diverse huisjes en andere gebouwen, uit de verte geheel "vrij". Op diverse opnamen uit die tijd is dit te zien. Later zijn hier kantoor- en appartementencomplexen gebouwd, waardoor het uitzicht uit de verte gedeeltelijk verloren is gegaan. Onverminderd staat het gehele complex van kerk en pastorie ook nu wel "vrij". Kerk en hoge toren zijn uit de verte nog altijd goed boven de omringende nieuwbouw te zien.