Handelingen

,s-Hertogenbosch, Prins Bernhardstraat 8 - Synagoge (1886 - 1970)

Uit Reliwiki

(Doorverwezen vanaf ,s-Hertogenbosch, Prins Bernhardstraat 8 - Synagoge)


Bezig met het laden van de kaart...
Algemene gegevens
Genootschap: Israëlitisch
Provincie: Noord-Brabant
Gemeente: 's-Hertogenbosch
Plaats: 's-Hertogenbosch
Adres: Prins Bernhardstraat 8
Postcode: 5211HE
Sonneveld-index: 00148
Jaar ingebruikname: 1886
Architect: Gosschalk, I.; Velde jr, H. v.d. (verbouwing)
Huidige bestemming: muziekcentrum
Monument status: Rijksmonument 333500

Geschiedenis

Tamelijk onopvallend gebouw. Verbouwing in 1938. Restauratie 1996. Niet meer in gebruik als synagoge, maar als muziekcentrum.

In september 1799 werd officieel een joodse gemeente in 's Hertogenbosch in het leven geroepen. Vijf en twintig jaar later werd in een privé-huis aan de Mortel een synagoge ingericht. Om problemen en conflicten te voorkomen werd synagoge enige tijd later aan de joodse gemeente overgedragen. Dit gebouw heeft meer dan honderd jaar als plaats van samenkomst dienst gedaan. In 1937 werd het verbouwd tot hulpsynagoge en vergaderkamer. Meteen na de bevrijding van het Zuiden, in november 1944, werd het joodse leven in Den Bosch hervat. In 1947 werd de synagoge heringewijd, nadat de inboedel van de synagoge van Zaltbommel naar Den Bosch was overgebracht. In 1948 werd aan de muur van de synagoge een plaquette onthuld ter nagedachtenis aan de omgebrachte joden. In de loop van de jaren 1970 liep het aantal gemeenteleden zodanig terug, dat het niet langer mogelijk was, wekelijks diensten te houden. In 1989 werd een stichting opgericht, die zich inzette voor de restauratie van de in zeer slechte staat verkerende synagoge uit 1826. Met Chanoeka 1996 werd het herstelde gebouw als muziektheater in gebruik genomen (Bron:[1]

Omschrijving Rijksdienst

Oorspronkelijk uit 1826 daterende synagoge, in 1886 naar ontwerp van I. Gosschalk verbouwd, hetgeen vrijwel op herbouw neerkomt. Aan de oostzijde driezijdig gesloten zaal met boven de noord- en zuidzijde flauw hellende dakschilden en vlakgedekt midden met houten lichtkap onder zadeldak. Blinde, gepleisterde zijgevels met in elk een stel rechtgesloten openslaande deuren; in schoon metselwerk opgetrokken oostgevel met in elk van de drie, door twee hoeklisenen gescheiden gevelvlakken een blinde rondboogvensternis met boven de middelste, waarin een jaartalsteen uit 1886, een ronde blindnis. Grijs en wit geschilderd interieur met gepleisterde wanden, die boven met een lijst afgesloten lambrizering met verhoogde velden zijn geleed door gecanneleerde pilasters met vergulde corinthische kapitelen en grote omlijste velden tussen de pilasters, die zijn afgesloten met een geprofileerde lijst, waarboven de iets terugliggende koof naar het plafond. Stucwerkplafond met omlijste, rechthoekige velden en in de lichtkap in elk der drie velden een stucwerkornament. Tegen de westgevel de vrouwengalerij, aan weerszijden van het ingezwenkte midden rustend op een dorische zuil op vijfzijdige sokkel en aan de oostzijde boven een kroonlijst met mutuli afgesloten door een gesloten balustrade met geprofileerde deklijst, hoekpijlertjes met diamantkoppen en dubbel-conische halve balusters. In de westgevel dubbele paneeldeuren naar de zaal: in noord- en zijgevel dubbele paneeldeuren met gietijzeren roosters in de bovenste panelen en omsloten door pilasters, afgedekt met een kroonlijst op consoles. In de buitenste gevelvelden van de oostgevel een marmeren gedenkplaat ter herinnering aan het bezoek van koningin Wilhelmina en koningin-moeder Emma in 1918. De bruin-rood geschilderde heilige Arke is afkomstig uit de synagoge van Zaltbommel. Marmeren Tien Geboden tafelen boven de boog van de Heilige Arke, afkomstig uit Monnickendam. Fraaie, 18de-eeuwse, manshoge, koperen chanoekaluchter, afkomstig uit Haarlem. De synagoge is op basis van oudheidkundige en kunsthistorische overwegingen van algemeen cultuurhistorisch belang; daarin spelen elementen als zeldzaamheid, gaafheid en genoemde inventarisstukken een belangrijke rol.

In de media

  • Uit Het Vaderland, 3 Augustus 1937.

Vrijdagmiddag heeft te 's-Hertogenbosch op plechtige wijze de eerste-steenlegging plaats gehad van de nieuwe synagoge in de Prins Bernhardstraat. Burgemeester v. Lanschot wenschte in een toespraak vooraf de Joodsche gemeente geluk met dit feit en besloot met den wensch, dat de Joodsche gemeente, onder leiding van haar voorgangers, moge vinden in dlt bedehuls: vrede en vriendschap en liefde tot God. Hierna sprak de vice-voorzitler van het kerkbestuur, de heer Philips, als voorzitter der bouwcommissie. De eerw. heer De Liemne, voorzanger, verklaarde bijzonder te zijn getroffen door de woorden van burgemeester Van Lanschot. Het slotwoord werd gesproken door den architect der kerk, den heer H. v.d. Velde Jr. Tenslotte deelde de voorzitter van het kerkbestuur mede, dat aan H.M. de Koningin een telegram van eerbiedige hulde en trouw werd verzonden.

Architect

Architect van de oorspronkelijke synagoge uit 1886 was I. Gosschalk. Bij de verbouwing in 1937 werd er voor de synagoge, aan de straatkant, de Prins Bernhardstraat, een nieuw pand gezet met een aparte ingangspartij voor de synagoge. In de jaren 1990 is dit pand weer afgebroken en werd de oorspronkelijke synagoge opnieuw zichtbaar vanaf de straatzijde. Ernaast kwam een nieuwe ingang voor de Toonzaal, waarvan de synagoge nu deel uitmaakt.

Afbeeldingen

Exterieur

Interieur